De Federal Reserve, de hefboom voor de Amerikaanse economie

De Federal Reserve of het systeem van regionaal georganiseerde centrale banken in de Verenigde Staten, werd op 23 december 1913 opgericht door de Democratische president Woodrow Wilson als antwoord op een crisis.

Amerika had eerder al twee keer een centrale bank opgericht: de First Bank of the United States (1791-1811) van de bekende minister van Financiën Alexander Hamilton en de Second Bank of the US (1816-1836). Die overwegend private banken werden telkens als te machtig en een gevaar voor de democratie beschouwd, waardoor de politiek hun charter liet verlopen en ze dus ontbonden werden.

De snelle groei van de Amerikaanse economie in de tweede helft van de 19e eeuw leidde echter tot opeenvolgende cycli van ongebreidelde groei en zware financiële crises. De grote paniek van 1907 op de beurs van New York leidde tot een kettingreactie van ineenstortende banken die slechts kon bedwongen worden toen een groep financiers onder leiding van de beruchte John Pierpont Morgan de markt redde.

Volgens president Woodrow Wilson (1912-1921) had het financieel systeem echter nood aan een meer structurele oplossing. De Federal Reserve Act bepaalde een systeem van regionale reservebanken die een deel van het kapitaal van de ledenbanken zouden aanhouden en geld zouden drukken. Daarbovenop werd de Federal Reserve als koepel opgericht om die regionale reservebanken te coördineren. Die wet was het werk van senator Robert Owen en Congreslid Carter Glass. Die laatste kent u wellicht van de veel latere Glass-Steagall-wet uit 1933 die de banken strikt reguleerde.

De Federal Reserve bestaat vandaag uit een systeem van 12 regionale reservebanken die elk een deel van de VS onder hun hoede nemen. Zo worden op de hoofdzetel in Washington de belangen van die regio's vertegenwoordigd. Er is de Federal Reserve Bank van New York, van Richmond, van Chicago, Boston, San Francisco enzovoort.

Boven dat alles torenen twee grote centrale instellingen. De Board of Governors bestaat uit zeven leden die gekozen worden door de president en goedgekeurd worden door de Senaat. Die gouverneurs houden toezicht op de Amerikaanse banken en andere financiële instellingen.

Het monetaire beleid van de Fed wordt echter beslist in die andere instelling: het Federal Open Market Committee (FOMC). Dat comité bestaat uit de zeven gouverneurs aangevuld met de  voorzitters van de twaalf regionale reservebanken. Slechts vijf van die voorzitters hebben stemrecht in het FOMC en dat gebeurt via een beurtrol, behalve voor die van de Federal Reserve Bank of New York die altijd stemgerechtigd is. De voorzitter van de Federal Reserve zit zowel de Board als het FOMC voor.  

De Fed kennen we vooral van het monetaire beleid en het vastleggen van de rentevoeten, waarvan de "federal funds rate" de belangrijkste is, niet enkel voor de VS, maar ook voor de wereldeconomie. Daarbij wordt vooral gemikt op stabiele prijzen, maar onder Ben Bernanke en Janet Yellen betrok de Fed ook steeds meer de werkgelegenheid in de beslissingen.  .

Tegelijk houdt de Fed toezicht op en reguleert die de financiële instellingen in de VS, voert die studies uit en adviseert die de Amerikaanse overheid inzake economisch beleid. In de strijd tegen de recente economische crisis kocht de Fed de laatste jaren ook massaal obligaties van overheden en bedrijven op om geld in de economie te pompen, de zogenoemde "quantitative easing".

De topfiguur die de raad van gouverneurs en het FOMC voorzit en die wij goed kennen via de media is erg machtig, maar slechts in die mate dat hij gesteund wordt door de zes andere gouverneurs en de leden van het FOMC. Die toplui blijven vaak erg lang in functie. Alan Greenspan zwaaide met de voorzittershamer van 1987 tot 2006, Ben Bernanke van 2006 tot 2014. Janet Yellen, de eerste vrouwelijke voorzitter van de Fed, kreeg slechts een ambstermijn, van 2014 tot 2018.  

Centrale banken zijn in een moderne economie de spil van het monetaire en financiële systeem. De eerste centrale bank, de Zweedse Riksbank, zag in 1668 al het levenslicht, toen Zweden nog een groot rijk aan de Oostzee was. De Bank of England volgde in 1694.

Napoleon ontdekte in 1800 de behoefte aan de Banque de France. Naar analogie daarmee werd in 1850 de Nationale Bank van België opgericht. De Duitse Bundesbank was en is in het spoor van de Duitse economie een erg belangrijke speler in Europa.

In 1998 heeft de Europese Centrale Bank (ECB) veel van de taken van de centrale banken van de eurozone overgenomen. Toch blijven die via het Eurosysteem (ECB plus eurozonelanden) en het Europese Stelsel van Centrale Banken (ESCB, of ECB plus centrale banken van de hele EU) belangrijk. Die regionale input via het ESCB lijkt dan ook wel wat op het systeem van centrale banken in de VS.