Dag 1 van proces-Abdeslam: Openbaar Ministerie vraagt maximumstraf van 20 jaar, Abdeslam weigert recht te staan of vragen te beantwoorden: "Ik ben moe"

Dag 1 van het proces is afgelopen. Het proces gaat donderdag voort, dinsdag en woensdag is er geen zitting. Dat heeft de rechtbank beslist. Donderdag komen in de ochtend de twee laatste burgerlijke partijen aan het woord en volgt in de namiddag het pleidooi van de advocaat van Abdeslam, Sven Mary.

Na de vordering van het federaal parket en de eerste pleidooien van de burgerlijke partijen had de verdediging minstens een dag gevraagd om haar pleidooien voor te bereiden. Meester Sven Mary wou ook met zijn cliënt kunnen overleggen in de Franse gevangenis waar die verblijft. Om te vermijden dat de zitting morgen/dinsdag, met de laatste pleidooien van de burgerlijke partijen slechts een klein deel van de dag in beslag zou nemen, besloot de rechtbank daarop alle verdere pleidooien uit te stellen naar donderdag.

Nu komt nog de advocaat van de Belgische Staat kort aan het woord. "Hier moet een sterk signaal gegeven worden", pleit meester Bernard Renson voor de Belgische staat. "Onschuldigen treffen met aanslagen heeft niets moedigs, is net uitermate laf. Met woorden strijden is net wel moedig, in tegenstelling tot zich hullen in zwijgzaamheid. Wij hopen op een strenge en rechtvaardige sanctie. De Belgische staat is hier om haar agenten te steunen en vergoed te worden voor de schade die ze geleden heeft als werkgever van die agenten."

De Belgische staat eiste een voorlopige schadevergoeding van ongeveer 142.900 euro en schat haar definitieve schade op dit moment op 750.000 euro.

Ook meester Allié toont lof voor de politie. "Het is erg dat meneer Belkaïd overleden is, maar het werk dat ze in die omstandigheden hebben gedaan, was uitzonderlijk goed." De speurders hadden van de verdachten een aantal antwoorden willen krijgen maar blijven voorlopig op hun honger zitten, aldus nog de advocate.

Dat Ayari beweert niet te weten dat de politie aan de deur stond, noemt de advocate "onvoorstelbaar". Ze wijst er op dat de politie zichtbaar aanwezig was en zich identificeerde. De agenten hadden ook meerdere keren de deur proberen in te beuken. "Ayari zegt dat ze verrast werden maar dat is onzin. Het heeft tijd en moeite gekost om de deur in te beuken. Ayari en terreurverdachte Ossama Krayem geven ook toe dat ze al weken vreesden dat de politie zou binnenvallen om hen te arresteren. Er is ook meteen geschoten om te doden. Desondanks hebben deze agenten hun kalmte behouden en hebben zelfs teruggevuurd. Eén van hen is via het dak naar buiten gegaan en is later met de speciale eenheden teruggekeerd om de scherpschutters te instrueren. Zowat de hele ploeg was de dag nadien al opnieuw aan het werk."

De advocate eindigt het pleidooi met een focus op het professionalisme van de politieagenten. "De aanslagen in Brussel hadden veel dramatischer kunnen zijn. Deze agenten hebben een belangrijke cel uitgeschakeld."

De advocate van vijf agenten betrokken bij de schietpartij, meester Maryse Allié, neemt nu het woord. De huiszoeking had een routine-operatie moeten zijn, vertelt ze. "Het zijn allemaal ervaren speurders die tijdens het onderzoek naar de aanslagen honderden onderzoeksdaden hebben verricht en tientallen huiszoekingen hebben uitgevoerd. De huiszoeking in de Driesstraat moest een routine-huiszoeking zijn, een deur in het onderzoek sluiten als het ware. Er was geen enkele reden om te vermoeden dat de flat nog bewoond was." De speurders werden echter opgewacht door drie terroristen.

De neergeschoten agenten willen zich wel burgerlijke partij stellen, maar dan moeten ze geïdentificeerd worden en dat willen ze niet. Het betreft leden van de speciale eenheden die vrezen voor hun leven of dat van hun familie als hun identiteit bekend raakt. De agenten die zich burgerlijke partij hebben gesteld, hebben "een duwtje in de rug moeten krijgen", pleit meester Allié. "Ze hebben niets anders dan respect voor de "echte" slachtoffers, de slachtoffers van de aanslagen. Het heeft wat moeite gekost om hen te doen beseffen ook zij slachtoffers zijn."

De politie was duidelijk zichtbaar toen ze arriveerden in de Driesstraat. Daardoor hadden de terroristen ruim de tijd om zich voor te bereiden. Abdeslam, Belkaïd en Ayari konden zich rustig organiseren en hun wapens laden. 

Het staat niet alleen vast dat de terroristen in de flat in de Driesstraat op de politie hebben geschoten met het doel hen te doden, ook over de voorbedachtheid kan geen twijfel bestaan, zegt federaal magistrate Kathleen Grosjean. "De drie mannen werden niet verrast door de politie, ze hebben die integendeel opgewacht om het gevecht aan te gaan", klonk het.

Volgens de openbare aanklager maakt het niet uit wie er uiteindelijk heeft geschoten. "Ze zijn alle drie even schuldig. Ze waren zich volledig bewust van wat ze deden en waren alle drie klaar om als martelaren te sterven. De vlucht van Ayari en Abdeslam betekent niet dat ze afzien van hun intenties, integendeel. Ze nemen nog een wapen mee en proberen enkel aan de politie te ontsnappen omdat ze andere aanslagen voorbereiden. Enkele dagen voordien is er immers nog een vergadering geweest met andere leden van de terreurcel. Belkaïd is achtergebleven om hun vlucht te dekken, maar Ayari en Abdeslam zijn mededaders aan de latere fases van het vuurgevecht."

De aanklager toont lof voor de agenten. "Het mag een wonder heten dat geen van de agenten omgekomen is. Dat komt door het professionele optreden van de politie."

Volgens het Openbaar Ministerie is wel degelijk sprake van poging tot moord. Toen de beklaagden de politie hoorden, bleven ze in het appartement. "Waarom zijn ze niet vertrokken? Hun intentie was doden, aanvallen. Ze wilden op geen enkel moment de witte vlag zwaaien."

"De drie mannen hebben verschillende keren de kans gehad om zich over te geven of te vluchten, maar ze hebben beslist om in het appartement te blijven. Ze hoorden de agenten aankomen, ze hoorden de stormram beuken, ze hoorden de agenten zich identificeren. En toch bleven ze in een eerste fase alle drie in het appartement. Dat zegt genoeg. Er was geen sprake van een witte vlag. Er was duidelijk een wil om de politie aan te vallen."

Grosjean haalt ook de getuigenis aan van een van de betrokken agenten: "We zijn meteen onder vuur genomen", zo klonk het daarin. Volgens Grosjean is de intentie om te doden ook te zien in het soort wapens dat werd gebruikt ("oorlogswapens") en de grote voorraad munitie die in het appartement werd aangetroffen.

De openbare aanklager wijst er op dat noch Ayari noch Belkaïd banden hadden met ons land. Ze zijn speciaal naar hier gekomen om een groep te vormen met radicale ideeën. "Ze wilden iets ondernemen. Dat is duidelijk."

Over de terreurcontext bestaat volgens het federaal parket geen twijfel. Zowel Ayari als Abdeslam hebben zich immers aangesloten bij Islamitische Staat. Ayari heeft ook aan de zijde van IS gevochten in Syrië. 

"Deze feiten staan ook niet los, ze schrijven zich in in een bredere context van aanslagen die al gepleegd werden en andere aanslagen die nog gepland werden", ging de magistrate verder. "Deze twee mannen hebben weken met andere terreurverdachten verbleven, ze hebben duidelijk deel uitgemaakt van een cel die naar Europa was gekomen om terreur te zaaien."

Bij huiszoekingen werden verschillende geschriften gevonden. In een brief gericht aan zijn moeder schreef Abdeslam: "Allah heeft me richting gegeven. Allah heeft ons opgedragen om strijd te leveren."

De aanklager benadrukt dat de beklaagden een duidelijk doel voor ogen hadden: "Het land en zijn bevolking destabiliseren."

Die 15e maart komt de politie rond 14u15 aan in de Driesstraat. Vanaf dat de agenten de deur openen, wordt het vuur geopend. Uit ballistisch onderzoek blijkt dat er verschillende wapens zijn en dat er verschillende keren geschoten werd. Drie agenten raken gewond. De politie raakt één man, die wegschuilt in een andere kamer. Buren spotten twee voortvluchtigen in achterliggende tuinen. 

Een uur later vindt het tweede schietincident plaats. Intussen zijn leden van de speciale eenheden ter plaatse. Met vijf trekken ze het gebouw binnen, om te achterhalen langs waar de voortvluchtigen ontsnapt zijn. Ze worden beschoten, één van de agenten wordt geraakt. De leden van de speciale eenheden trekken zich opnieuw terug.

Om 16u55 wordt er traangas naar binnen gegooid. Om 18u03 wordt de schutter, later geïdentificeerd als Mohamed Balkaïd, uitgeschakeld.

Al gauw blijkt dat Belkaïd zich verschanst had in de woning en de politie bezig had gehouden terwijl twee andere aanwezigen in het appartement konden ontsnappen. Op basis van vingerafdrukken in de flat achterhaalt de politie dat één van hen Salah Abdeslam was.

Drie dagen later wordt Abdeslam, die al sinds de aanslagen van 13 november 2015 in Parijs gezocht werd, opgepakt in de Vierwindenstraat in Molenbeek. Daar kan de politie ook de tweede man die uit het appartement ontsnapt was, arresteren. Dat blijkt Soufien Ayari, ook bekend onder de valse namen Amine Choukri en Monir Ahmed Alaaj.

Vier dagen na hun arrestatie, op 22 maart, slaan overblijvende leden van de terreurcel toe op de luchthaven Brussels Airport en in het metrostation Maalbeek.

Op dit moment doet de openbare aanklager het relaas van de feiten.

Volgens VTM-terreurexpert Faroek Özgünes toont de houding van Abdeslam aan dat hij tijdens zijn periode in de gevangenis nog extremer is geworden. 

“Wat een contrast met de Abdeslam die we kenden van voor de aanslagen. Een kleine crimineel die helemaal niet gelovig was, die dronk, gokte. Een echt fuifbeest", aldus Özgünes. "De Abdeslam die we nu zien – met een forse baard en die verzen uit de Koran citeert, die nog eens zijn geloofsbelijdenis heeft uitgesproken, ... Alles lijkt erop te wijzen dat hij de voorbije twee jaar in de gevangenis verder is geradicaliseerd en nog extremer is geworden en dat hij zich echt wil profileren als een soort martelaar.”

De verschillende burgerlijke partijen zijn het er over eens dat de correctionele rechtbank bevoegd is om te oordelen over de schietpartij in Vorst. Ook zijn ze van mening dat er geen inbreuk is gepleegd op de taalwetgeving toen een Franstalige onderzoeksrechter werd aangeduid om die schietpartij te onderzoeken.

Na het recente arrest van het Grondwettelijk Hof waarbij een deel van Potpourri-II-wetgeving vernietigd werd, en dan vooral het gedeelte over het verdwijnen van de assisenhoven, ontstond enige verwarring over de bevoegdheid van de correctionele rechtbanken om over de zwaarste misdrijven, moord en doodslag, te oordelen. Volgens de verschillende burgerlijke partijen is er echter geen twijfel over dat de rechtbank wel bevoegd is om over de schietpartij te oordelen, aangezien het om een moordpoging gaat. "De enige discussie die overblijft, is die over de strafmaat."

In zijn conclusies had meester Sven Mary ook aangevoerd dat er een inbreuk op de taalwet was gepleegd toen de Nederlandstalige deken van de onderzoeksrechters een Franstalige onderzoeksrechter aanduidde om de schietpartij te onderzoeken. "Dat is een maatregel van interne orde en geen rechtsprekende beslissing", zei meester Bauwens, de advocaat van de leden van de speciale eenheden van de federale politie. "In dat geval is de taalwetgeving niet van toepassing."

Sven Mary zegt geen beroep te zullen aantekenen tegen de burgerlijke partijstelling van V-Europa. De strafpleiter had daarover kort overlegd met zijn cliënt na de voormiddagzitting. V-Europe heeft deze voormiddag geprobeerd zich burgerlijke partij te stellen, maar volgens de verdediging was die burgerlijke partijstelling onontvankelijk. Over de ontvankelijkheid zal pas op 29 maart gepleit worden. V-Europe kan intussen de debatten bijwonen, zonder te mogen pleiten.

Het is nu aan de burgerlijke partijen om het woord te voeren.

Na een pauze is de zitting hervat. Abdeslam en Ayari zijn geboeid de rechtszaal binnengekomen.