Van een stemmentelling onder journalisten op de illustere zevende verdieping tot een mega-event: de opmars van de Gouden Schoen

In de pioniersjaren bleef de uitreiking van de Gouden Schoen een besloten gebeuren. Op een maandag eind december of begin januari kwam een aantal journalisten van verschillende kranten naar de gebouwen van Het Laatste Nieuws, toen nog gevestigd in de Jacqmainlaan in hartje Brussel. Het selecte gezelschap trok vervolgens naar de illustere zevende verdieping om er de enveloppen te openen en de punten te tellen.

"In mijn tijd gaven ze die Gouden Schoen alsof het een bloemeké was", vertelde Rik Coppens in 1966 in de krant. "Jan Herdies, een redacteur van Het Laatste Nieuws, belde me op om te zeggen dat ik een voetbalschoen moest binnenleveren omdat ik de Gouden Schoen gewonnen had. Ik wist amper waarover het ging. Nu zijn de kranten er al een maand over bezig en na de uitreiking schrijven ze er nog een maand over." Coppens vergat er echter bij te zeggen dat hij zijn Gouden Schoen ontving uit handen van de Franse actrice Leslie Caron, die toen de hoofdrol vertolkte in de film Assepoester. Een uitreiking vol symboliek, voor wie het schoentje paste.

Hoe het er in die eerste jaren aan toeging, herinnert ook Paul Van Himst zich nog levendig. Aan zijn eerste Gouden Schoen, in 1960, heeft hij immers een mooie anekdote overgehouden. "Voor mijn eerste Gouden Schoen moest ik naar de televisie gaan, bij Pol Jacquemyns", vertelt Van Himst. "Die had geen auto: zijn afspraken regelde hij altijd aan het Noordstation in De Driepikkel. Ik had mijn Gouden Schoen mee en aan De Driepikkel gaan we samen de tram op. Op die tram had je zo'n tabletje, daar stond die Schoen de hele tijd op. Tot aan het Flageyplein, waar we de studio binnenstapten." Taferelen die toen doodnormaal waren, maar die vandaag haast ondenkbaar zijn.

Vanaf de eerste verkiezing in 1954 mochten alle stemgerechtigden (journalisten en bondsleiders, af en toe ook clubofficials en sinds de jaren negentig ook ex-winnaars van de Gouden Schoen) jaarlijks zes punten toekennen, verdeeld over drie spelers. Per stembulletin krijgt één speler drie punten, een tweede twee punten en een derde één punt. Tot en met 1969 werd de Gouden Schoen in één stembeurt over het hele jaar verkozen. Vanaf 1970 werd er overgegaan naar twee stemrondes, omdat de ervaring leerde dat de prestaties uit het begin van het jaar vervaagden en de verrichtingen aan het einde van het jaar vaak de doorslag gaven. Door eind juni een eerste keer te stemmen en eind december een tweede keer, werden de prestaties over het hele jaar beter gevaloriseerd.

In de loop van de jaren zeventig werd voor de uitreiking uitgeweken naar hotels. Zo werd in 1977 de laureaat bekendgemaakt in de Antwerpse Quality Inn. De locatie wijzigde zowat elk jaar. In 1980 werden de punten geteld in restaurant Oud Berchem, in Sint-Agatha-Berchem, waar de winnaar ook werd uitgenodigd. Voor de Gouden Schoen van 1982 trokken de journalisten dan weer naar de kust. De punten werden geteld in het Casino van Middelkerke. Winnaar Eric Gerets werd vervolgens op de hoogte gebracht door Jan Pulinx, chef van de voetbalredactie van Het Laatste Nieuws, en mocht daarop vanuit Limburg het hele land doorkruisen om aan zee gelauwerd te worden. In 1988 verhuisde de uitreiking dan weer naar het Pullman Astoria-hotel aan de Koningsstraat in Brussel. De trofee werd tussendoor ook jarenlang uitgereikt op de Brusselse Grote Markt, in het befaamde restaurant La Maison du Cygne. Jan Ceulemans herinnert zich die tijd nog goed. "Ik heb mijn derde Gouden Schoen gekregen in de Cygne", vertelt hij. "Zodra de winnaar bekend was, werd je gebeld en was je verplicht daar naartoe te gaan. Ik wist dat ik bij de kanshebbers was en reed al vroeg naar Brussel. Ik bleef vlakbij dat restaurant in mijn auto zitten voor het radionieuws van één uur, samen met mijn vrouw. Toen daarin verteld werd dat ik gewonnen had, stapte ik La Maison du Cygne binnen."

De erelijst zwol ondertussen alsmaar aan, de wens om alle voorgaande laureaten nog eens samen te brengen drong zich op. Ter gelegenheid van de 30ste Gouden Schoen, die uitgereikt werd aan Frank Vercauteren, opperde Jan Pulinx in het Casino van Middelkerke om vanaf de volgende editie van de Gouden Schoen over te gaan tot een "danspartij, waarop alle vorige laureaten zouden worden uitgenodigd". De betrokkenen vragen niets liever dan elkaar na al die jaren weer te ontmoeten", stelde Pulinx vast.

In de loop der jaren werd het gebruikelijk dat de organiserende krant Het Laatste Nieuws journalisten bij de voornaamste kandidaten thuis posteerde, om zo na de bekendmaking van de winnaar meteen de eerste bevindingen en emoties te kunnen optekenen.

Aan het eind van de jaren tachtig kregen die journalisten evenwel gezelschap. Toen Lei Clijsters in 1988 de Gouden Schoen toegewezen kreeg, zat op zijn sofa niet alleen de journalist van Het Laatste Nieuws, ook de camerateams van de BRT en VTM hadden de huiskamer van de familie Clijsters ingenomen. De mediatisering van de Gouden Schoen was daarmee definitief ingezet.

Eind de jaren tachtig doken de eerste grote advertenties op rond de Gouden Schoen. In 1989 adverteerde Brico groot met Michel Preud'homme, in 1991 voerde de Kredietbank een reclamecampagne met Degryse. Het maakte alleen maar duidelijk dat de impact van de Gouden Schoen steeds groter werd.

Het Gala van de Gouden Schoen werd op 9 januari 1991 voor het eerst rechtstreeks uitgezonden op televisie. Franky Van der Elst was de eerste laureaat die voor de camera's van TV2 (het tweede net van de BRT) met zijn Gouden Schoen mocht pronken. Alle ex-Gouden Schoenen werden uitgenodigd voor het Gala, dat jarenlang een thuisbasis vond in het Casino van Knokke. Die dag werd een feestelijke avond, die de toon zette voor de volgende jaren. Roger Milla, de winnaar van de Afrikaanse Gouden Bal en dé Kameroense smaakmaker van de Mondiale 90 in Italië, werd geïnviteerd om de Schoen uit te reiken. Het Gala van de Gouden Schoen werd vanaf toen the place to be voor al wie van nabij betrokken is bij het Belgisch voetbal. Het werd voortaan ook sterke livetelevisie, met veel glamour en glitter, met veel sport en veel muziek. Wat in 1954 begon als een bescheiden referendum, groeide uit tot een mastodont met aanzien. De Gouden Schoen kreeg zo pas echt de aandacht die hij al lang verdiende.

Hoe groot de impact van de Gouden Schoen ondertussen wel was, mocht blijken naar aanleiding van de uitreiking van de Gouden Schoen 1994. Michel Preud'homme, die pas was uitgeroepen tot beste doelman ter wereld, kwam speciaal voor de Gouden Schoen en in het gezelschap van voetballegende Eusebio vanuit Lissabon naar België. Het was trouwens Eusebio die Gilles De Bilde zijn Gouden Schoen overhandigde. In datzelfde jaar mochten de achttien clubvoorzitters van eerste klasse overigens nog meestemmen. Nogal wat onder hen namen evenwel een loopje met de objectiviteit, door spelers van hun eigen club naar voor te schuiven. Die kans kregen ze echter niet meer in 1995, want ze werden van de lijst van stemgerechtigden geschrapt. De gespecialiseerde voetbaljournalisten vormden al enige tijd het leeuwendeel onder de stemgerechtigden.

Naarmate de impact van het evenement groeide, werd ook steeds vaker gedacht dat de organisatoren de laureaat al op voorhand kenden. Niets is echter minder waar. De enveloppen met stembulletins van de twee stemrondes worden namelijk telkens op de dag van de Gouden Schoen kort voor de uitreiking geopend door een beëdigd deurwaarder.

In 1998 werd het Gouden Schoen-evenement door de commerciële omroep VTM overgenomen. De uitreiking verhuisde achtereenvolgens naar het VTM-gebouw in Vilvoorde, het Casino van Oostende en het Concertgebouw in Brugge. De kijkcijfers van de rechtstreekse uitzending van het Gala bleven de hoogte in gaan. De eerste rechtstreekse televisie-uitzending in 1991 lokte 300.000 kijkers bij de toenmalige BRT. In 1995 waren dat er al 800.000. Op woensdag 15 januari 2003, ter gelegenheid van de verkiezing van Timmy Simons tot Gouden Schoen 2002, bekeken maar liefst 1,4 miljoen Vlamingen het Gala van de Gouden Schoen op VTM. De Gouden Schoen van 2001 werd dan weer overhandigd door voetballegende Pelé aan Wesley Sonck. Het referendum is uitgegroeid tot een mega-evenement, dat zijn gelijke niet kent in ons land.