Woningen uit de jaren dertig in gevaar
Op verschillende plaatsen in Vlaanderen zijn woningen uit de jaren twintig en dertig eigendom geworden van vastgoedbedrijven. Het gaat meestal om huizen met een vaag modernistische architectuur die onlangs leeg kwamen te staan. Zal ons land na de sloop van tientallen art-nouveau- en art-decogebouwen opnieuw een stuk van zijn geschiedenis vernielen? Dat is een vraag die actiegroepen zich stellen. Ze dienen bezwaarschriften in, maar die komen vaak te laat. Hoe kan dat?
Klein Rusland in Zelzate
Op de regionale en culturele bladzijden van enkele kranten slaken heemkundige kringen her en der in Vlaanderen noodkreten. Een van de bekendste voorbeelden van bedreigd erfgoed is de tuinwijk "Klein Rusland" in Zelzate. Die is om meerdere redenen waardevol. De woningen zijn ontworpen door Huib Hoste, een van onze belangrijkste architecten van de twintigste eeuw. Ook sociaal-historisch is "Klein Rusland" een belangrijke plek. Opvallend is dat leeggekomen huizen niet meer worden verhuurd of verkocht. Zo ontvolkt een wijk. Uiteraard hebben de woningen een opknapbeurt nodig, maar dat zoiets haalbaar is werd bewezen in een andere tuinwijk van Huib Hoste, op de grens van Ganshoren en Koekelberg.
Villa De Wilg Kessel-Lo
In Kessel-Lo is een erg actieve groep buurtbewoners in het getouw gekomen tegen de sloop van Villa De Wilg van architect Petrus De Rijck. Het gaat om een van de beeldbepalendste panden in die buurt. De stad Leuven gaf geen sloopvergunning, de eigenaar ging daarop in beroep bij de provincie en kreeg daar gelijk. Vlaanderen gaat de beslissing van de provincie niet aanvechten. De actiegroep heeft te laat de bescherming aangevraagd, zegt de bevoegde onroerend erfgoedcommissie.
Nova in Machelen
Over naar Machelen, ook in Vlaams-Brabant. Daar is het lot van de feestzaal Nova in het centrum erg onduidelijk. Het gebouw vertoont een paar mooie modernistische elementen, de zaal heeft een erg goede akoestiek en is van emotionele waarde voor de lokale bevolking.
Idem voor een mooie villawijk iets buiten het centrum van Machelen, in de buurt van het gerestaureerde kasteel Beaulieu. Volgens de plaatselijke heemkundige kring Machala sporen de bijna tien oude villa's wonderwel bij het kasteel. Desondanks zijn er twee accuut bedreigd, door de plannen van een nieuw appartementencomplex. Een project waar de heemkundige kring zich tegen verzet.
Dit bouwproject past niet in de enige historische wijk van onze al zwaar gehavende gemeente.
Thematische en ad hoc procedures
Uiteraard schuiven de projectontwikkelaars mee op met de geschiedenis. Tot in de jaren tachtig sneuvelden eclectische gebouwen en art-nouveauontwerpen. Toen die stijlen in de mode waren, en veel panden werden beschermd, bleek slopen al heel wat moeilijker. Nu richten de bouwpromotoren hun pijlen op modernistische gebouwen van de jaren twintig tot zestig. De Arenawijk in Deurne is een typisch voorbeeld van post-expo 58-architectuur met onzekere toekomst.
De aanvraag tot bescherming gebeurt via de zogenoemde "procedure ad hoc", maar die is nu ondergeschikt gemaakt aan een "thematische procedure". Villa's met modernistische inslag staan daar niet bovenaan de prioriteitenlijst, en dat maakt effectieve bescherming moeilijker.
Lang niet elke "procedure ad hoc" leidde automatisch naar bescherming, maar toch maken heel wat heemkundige actiegroepen zich zorgen. Die oude gebouwen bepalen volgens hen in grote mate het gezicht van een straat, wijk of gemeente.