Europees Parlement debatteert over "spitzenkandidaten": waarover gaat het?

Om uit te leggen waarover de spitzenkandidaat gaat, moeten we terug gaan naar de officiële procedures voor het aanstellen van een nieuwe voorzitter voor de Europese Commissie. Volgens de verdragen wordt deze voorgedragen door de Europese Raad (de vergadering van staatshoofden en regeringsleiders uit de lidstaten). Hierbij worden ze geacht rekening te houden met de verkiezingen voor het Europees Parlement. Het Europees Parlement krijgt het laatste woord. Zij moeten uiteindelijk instemmen met de nieuwe Commissievoorzitter. 

In 2014 bedacht het Europees Parlement een manier waardoor ze niet enkel het laatste woord kregen, maar voortaan ook het eerste woord. Naar aanloop van de Europese verkiezingen in 2014 duidde iedere politieke familie zijn topkandidaat (spitzenkandidaat) voor het commissievoorzitterschap aan. Vervolgens sloten ze onderling een overeenkomst af: ze zouden enkel de kandidaat die de staatshoofden voorstellen goedkeuren, indien hij/zij de topkandidaat is van de grootste politieke fractie. Met een andere persoon zouden ze niet instemmen. Zo werd Martin Schulz voorgedragen door de sociaaldemocraten, Guy Verhofdstadt voor de liberalen en Juncker door de christendemocraten.

Na de Europese parlementsverkiezingen in mei 2014 bleek dat de christendemocraten de grootste politieke familie waren geworden. De staatshoofden en regeringsleiders –die op de hoogte waren van het manoeuvre van het Parlement- konden niet anders dan Juncker voordragen als voorzitter. Het voorstel raakte vervolgens vlot door het Parlement. Enkele maanden later ging de nieuwe Commissie geleid door Juncker dan ook van start.

De Europese Unie krijgt al jaren kritiek op haar ondemocratisch en niet-transparant karakter. Het proces van de spitzenkandidaten is een poging om de Europese Unie democratischer en transparanter te maken, vindt het parlement. Zo zou de voorkeur van de Europese kiezers dus doorwegen in de selectie van de Commissievoorzitter. 

Nu de verkiezingen van 2019 dichterbij komen, start het debat rond de spitzenkandidaat opnieuw. Het Europees Parlement is grote voorstander. “De voorzitter wordt nu verkozen door het volk” klinkt het van hun zijde. Deze middag stemde het Parlement in met een voorstel om de procedure te behouden. Het is nu aan de staatshoofden en regeringsleiders om definitief te beslissen. 

Maar deze zijn minder enthousiast. Zij zagen in 2014 hun macht grotendeels ingeperkt en zouden dit liever geen tweede maal meemaken. Tijdens een bijzondere Europese Top op vrijdag 23 februari komen ze samen om de kwestie te bespreken. Manfred Weber (voorzitter van de christendemocratische fractie) richt zich direct tot de Franse president Emmanuel Macron die grote tegenstander is van de spitzenkandidaat. Weber waarschuwt dat Macron dit sterke signaal van het Parlement niet mag negeren.