Zal de ‘polar vortex’ bij ons voor een bitterkoude winter zorgen? David Dehenauw licht toe

Eerst en vooral: wat is die ‘polar vortex’ nu precies? Wel, het gaat hier over een verschijnsel in de stratosfeer, de laag die zich boven de 15 kilometer hoogte bevindt en tot ongeveer 50 kilometer hoogte gaat. Ook daar is er wind en kunnen zich lage- en hogedrukgebieden ontwikkelen, net zoals ‘bij ons’ in de troposfeer (de onderste laag van de dampkring). "Doorgaans ontwikkelt zich boven de Noordpool in de stratosfeer een lage drukgebied", licht Dehenauw toe. "De wind waait er dan vanuit het westen en dat gaat gepaard met lage temperaturen. Dat verschijnsel wordt de polar vortex genoemd." 

Momenteel wordt er echter een ‘Sudden Stratospheric Warming’ (SSW) gedetecteerd in die vortex. “Dat wil zeggen dat er een plotse opwarming plaatsvindt in de stratosfeer, waardoor het lage drukgebied plaatsmaakt voor een hoge drukgebied. De wind draait dan en komt vanuit het oosten, en de temperatuur op ongeveer 30 kilometer hoogte zal gaan stijgen."

Onder bepaalde omstandigheden kunnen die oostenwinden dan gaan zakken. "Als dat fenomeen zich helemaal doorzet, komen die uiteindelijk aan de grond terecht, waardoor er een aanvoer van koude lucht is. De temperaturen kunnen dan gaan dalen en dan krijg je kouder weer."

Er hangt echter een grote ‘maar’ vast aan de voorspellingen van de Britse meteorologen. "Het is ten eerste niet zeker dat die stratosferische opwarming zich doorzet. Doet ze dat wel, dan wordt de kans inderdaad groter dat wij te maken krijgen met kouder weer. Maar hoe groot die kans precies is, valt bijna onmogelijk te voorspellen. Het zal al een fikse opwarming moeten zijn, en dan nog duurt het meer dan een week voor die winden de grond bereikt hebben. En we hebben vrijdag nog kunnen merken dat er op meteorologisch vlak heel veel kan veranderen op korte tijd."

En zelfs als de oostenwinden uit de stratosfeer de grond bereiken, is het nog maar de vraag waar die precies zullen terechtkomen. "De afstand tot de Noordpool is enorm ver. Misschien krijgen enkel delen van Scandinavië of delen van Rusland ermee te maken."

Kortom: of we in België last zullen krijgen van de ‘polar vortex’, is nog lang niet zeker. "De komende week alvast niet, en voor de week na de krokusvakantie lijken de temperaturen ook eerder normaal voor de tijd van het jaar: ’s nachts net onder of rond het vriespunt, en overdag erboven. En met voorspellingen die verder gaan dan 14 dagen moet je enorm voorzichtig zijn, want er kan nog zoveel veranderen. Is de kans op koud weer uit de polar vortex gestegen? Ja. Maar evengoed merken we er helemaal niets van."

De plotse opwarming van de stratosfeer in de 'polar vortex' is een vrij zeldzaam gegeven. Vijf jaar geleden, in de winter/lente van 2013, kregen we een gelijkaardig fenomeen. Zowel in delen van Noord-Amerika als in een groot stuk van Europa sloeg de winter na een zacht intermezzo half februari plots ongemeen hard en erg laat toe, tot een eind in de lente. 

Zelfs enkele wielerklassiekers kreunden onder het erg gure winterweer. Zo moest Kuurne-Brussel-Kuurne afgelast worden en werd ‘La Primavera’ Milaan-Sanremo voor een keer niet onder een lentezon gereden, maar bleef noodgedwongen enkel een drastisch ingekorte versie over door zowaar een heuse sneeuwstorm onderweg. In Vlaanderen was de meest merkwaardige statistiek ongetwijfeld de elf sneeuwdagen in maart 2013, tegen normaal drie dagen sneeuw.