Pest onze democratie niet

 
Democratie hangt niet alleen af van een parlement en regering, maar ook van de mening van Jan Modaal en hoe die omgaat met zijn medemens.

Twee voorbeelden.

Twee weken geleden hoorde ik op de kusttram, op de terugweg van een colloquium aan zee, een dame vertellen dat ze blij was dat haar pensioenleeftijd toeliet "om voor ongeveer 1 euro per week gratis op de tram te zitten". Mooie formulering. Toen ik haar erover aansprak, vertelde ze me dat ze blij was om in Vlaanderen/België te leven. Het was hier zo slecht nog niet, zei ze. Gelijk heeft ze!

Afgelopen week, nota bene de Week tegen het pesten, ergerde ik me dan weer dood aan racistische geluiden rond voetbalvelden. Oké, Club Brugge viel daarbij op omdat het competitieleider is, maar het is overal van dat op en rond onze voetbalvelden. Dergelijk racisme ondermijnt de democratie omdat het geen medemenselijkheid toont. Racisten misbruiken de vrije meningsuiting. Ongelijk hebben ze!

Afgelopen dinsdag sprak econoom Paul De Grauwe zich in de krant De Morgen helder en pertinent uit over de broosheid van onze democratie. Niet alleen broosheid omdat het systeem van de democratie historisch gezien een recente verworvenheid is, maar vooral omdat het blijkbaar nog geen echte verworvenheid is!

Hij schreef: “Scheiding der machten, persvrijheid, regelmatige verkiezingen zijn fantastische uitvindingen maar kunnen de tand des tijds niet doorstaan als ze er niet in slagen iedereen te doen profiteren van de welvaart”.

Het woord ‘iedereen’ valt hier op. En daarmee is samen met ieders welzijn ook de democratie zelf in het geding.

Met de verbinding van het ‘iedereen’ van De Grauwe met de dame op de kusttram en racistische praat in voetbalstadions, is de band gemaakt die de sleutel is om de toekomst van de democratie te kunnen garanderen. Die band betreft de ‘democratie in het klein’.

Dus niet alleen de Wetstraat maar vooral de dorpsstraat. Beter gezegd: de relevantie van de democratie voor u en voor mij, voor ‘iedereen’, arm en rijk. De arena van de verkiezingen situeert zich inderdaad niet alleen in de Wetstraat maar vooreerst in de dorpsstraat. De dorpsstraat mag dan terecht aandacht opeisen omdat ze die meer verdient, haar bewoners mogen zelf wel wat positiever in het leven staan tegenover elkaar en ‘het systeem’.

In een land als het onze is er persvrijheid, zijn de verschillende machten gescheiden, is er vrijheid van organisatie en van godsdienst, is er een systeem van sociale zekerheid, bestaan er studiebeurzen, kan men trouwen met wie men wil (als de ander het natuurlijk ook in vrijheid wil), is er een vrije markt, enzovoort.

Oké, onze politici ontbreekt het soms aan stijl en waardigheid, en niet alle beslissingen getuigen van veel moed, absoluut niet, maar het systeem waarbinnen we leven is zo slecht nog niet, integendeel.

Zou het kunnen dat er iets is dat het systeem overeind houdt zonder dat het vaak vermeld wordt? Ik doel op goodwill. Zowel in de Wetstraat als in de dorpsstraat. 

Ik heb het over de goodwill om elkaar te willen beluisteren, in dialoog te gaan met elkaar, eigenbelangen te overstijgen om het algemeen belang te dienen, niet zichzelf centraal te plaatsen, de ander als anders te erkennen, te verdragen wat anders is bij de ander…

En met dat laatste komen we bij het tegendeel ervan: een schare supporters van Club Brugge gedroegen zich afgelopen week ronduit racistisch. 

Club Brugge is zich terdege bewust dat het als competitieleider en ploeg een maatschappelijke functie te vervullen heeft. Dat er al enkele matchen na elkaar supporters zijn die apengeluiden en –gebaren maken naar spelers, helpt de club niet om die functie te vervullen. Dat is zonder twijfel vervelend voor Club, zowel vanuit het eigenbelang van de club zelf als vanuit het dienen van het algemeen belang.

Van racistische uitingen gaat niets positiefs uit – het gaat hier per definitie over het tegendeel van goodwill.

Toont racisme de onderbuik van de samenleving? Ongetwijfeld een segment van die onderbuik. Feit is dat het systeem van de democratie niet toelaat dat er racisme is en dit ook juridisch heeft vastgelegd door er straffen aan te verbinden. Vrije meningsuiting heeft grenzen. Vrijheid die medemenselijkheid schendt op het niveau van de waardigheid en de integriteit, is misbruikte vrijheid en verdient dus bestraft te worden, punt. De democratie geeft ons de garantie van vrijheid, grenzen en straffen. En van mogelijkheden tot herkansingen, ook dat.

De broosheid van de democratie valt misschien wel vooral op waar de democratie in kleine groep wordt beleefd. Op straat en op de bus, bijvoorbeeld. Of op en rond een voetbalveld. Waar een zwart gekleurde speler een doelpuntenmaker is, wordt hij geëerd als een vorst – wanneer een jaar later dezelfde ster geen doelpunten meer maakt, wordt hij verguisd, nota bene niet zelden ‘als zwarte’! 

Ik wil niet veralgemenen, maar u begrijpt mijn punt. Club Brugge heeft het alvast begrepen. Zelf meldde de club afgelopen dagen: ‘No sweat, no glory, no racism’. Nu de hardleerse supporters nog. En wanneer zij alsnog volharden: eruit! Want de leuze zou inderdaad nog strenger mogen zijn: ‘No respect, no football’.

Democratie verdraagt geen opportunistisch gekleurd eigenbelang, nog minder verdraagt het pesten in het algemeen en racisme in het bijzonder. Toegegeven, u hoort het hier niet van een supporter van Club (ik supporter al van in m’n jeugd voor Waasland-Beveren – komaan jongens deze zondag tegen Club!) maar ik steun elk initiatief tegen racisme.

Paul De Grauwe besloot zijn opiniestuk met te stellen dat net zoals liefde ook democratie een werkwoord is. Iedereen zou moeten kunnen profiteren van de vruchten van de economische groei, zo stelde hij in die redenering.

Zeer juist, denk ik dan, waarbij ik onmiddellijk denk aan medemensen die in armoede leven, maar het vergt goodwill van eenieder: niet alleen beleidsmakers, maar ook allen in de dorpsstraat.

Democratie wordt inderdaad niet alleen gegarandeerd door economische groei, wetten, beleidsmakers en verkiezingen om deze laatsten te creëren, maar fundamenteel ook door de goodwill van allen, uitgedrukt in een positieve attitude. Want dankbaarheid mag dan volgens schrijver Guido Gezelle een bloempje zijn dat in weinig hoven bloeit, we mogen verdorie dankbaar zijn dat we in een democratie leven! Polarisering voedt zelden dankbaarheid…

Een goed draaiende democratie heeft een welbegrepen humanisme als hoeksteen, maar tegelijk de eis dat allen hun goede wil tonen om elke mens als medemens te zien! 

Moet een theoloog zich als theoloog uitspreken over democratie? Ik denk dat het een plicht is van de theoloog. En wel om de volgende redenering die ik als gelovige huldig: hoe meer menselijkheid en medemenselijkheid er is, hoe meer ruimte er gecreëerd wordt voor God om zijn wil te laten geschieden.

De democratie blijkt op dit ogenblik de staatsordening te zijn die de grootste garantie biedt op menselijkheid ten aanzien van allen, de kwetsbare medemens in het bijzonder. In onze democratie gelden alle mensen inderdaad als gelijkwaardig, heeft elkeen dezelfde basisrechten en –plichten, zijn er basisvrijheden en is er, alles samengenomen, zodoende een platform waar medemenselijkheid in geworteld kan zijn.

----

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.