Steelt 'El Bronco', oftewel de Mexicaanse Trump, de harten van de wanhopige Mexicanen?
Mexico maakt zich op voor unieke presidentsverkiezingen. Voor het eerst kunnen onafhankelijke kandidaten meedoen. De grootste kanshebber onder hen: de ongetemde hengst Jaime 'El Bronco' Rodríguez.
Met de souplesse van een geoefend ruiter bestijgt Jaime Rodríguez zijn lievelingspaard Tornado. De volbloed Friese hengst danst lichtvoetig door het zand en draait sierlijk om zijn as. "Hij doet precies wat ik wil", zegt Rodríguez, die dit jaar de eerste partijloze president van Mexico hoopt te worden. "Ik kan dit paard van 700 kilo de baas", zegt hij. "Dus kan ik ook een politiek systeem omverwerpen."
De 60-jarige Rodríguez is op zijn ranch in García, een kleine stad in de noordelijke deelstaat Nuevo Leon. De politicus fokt Friese paarden, gaat op puntlaarzen en met cowboyhoed door het leven, en noemt zichzelf El Bronco. Letterlijk betekent dat 'het ongetemde paard', in de volksmond wordt bronco ook gebruikt voor personen die graag ruzie zoeken.
'Ik kan dit paard van 700 kilo de baas, dus kan ik ook een politiek systeem omverwerpen'
Het belangrijkste stokpaardje van El Bronco is zijn onafhankelijkheid, en zijn afkeer van politieke partijen. "De macht van koningen is afgeschaft omdat dat ouderwets was, datzelfde moet nu gebeuren met partijpolitiek", vindt hij. "Partijen zijn erop gericht zichzelf in stand te houden, niet om het landsbelang te dienen. Pas als alle politici onafhankelijk zijn, bereik je een ware scheiding der machten."
Tornado
Partijloze politici kunnen sinds 2014 meedoen aan verkiezingen in Mexico. Rodríguez is trendsetter en werd in 2015 de eerste en tot nu toe enige onafhankelijke gouverneur van het land. Bijna de helft van de bevolking van de noordelijke deelstaat Nuevo Leon stemde op hem. Elders in het land zijn drie onafhankelijke burgemeesters gekozen.
Op 1 juli vinden de eerste presidentsverkiezingen sinds de wetswijziging plaats. Rodríguez ruikt zijn kans, net als 47 andere partijloze kandidaten. Maar voordat hun namen op het stembiljet verschijnen, moeten ze zowel op nationaal niveau als in zeventien deelstaten 1 procent van het electoraat achter zich weten te scharen. Ze hebben tot aanstaande maandag om de benodigde 867.000 handtekeningen te verzamelen.
El Bronco nam verlof als gouverneur en reist al maanden door het land op zoek naar steun. Hij doet dat op de rug van Tornado, met aan het zadel een iPad en speakers. "Ik doe op sociale media verslag van mijn campagne", zegt Rodríguez. "Want de traditionele media verspreiden alleen maar leugens." Hij stijgt af, aait zijn paard tussen de ogen. "Tornado is de ster van mijn campagne, iedereen houdt van hem."
'Ik doe op sociale media verslag van mijn campagne, want de traditionele media verspreiden alleen maar leugens'
De perfecte dictatuur
Het is zonnig, adelaars zweven loom tussen de kale bergtoppen die het landgoed omringen. Rodríguez is goedgeluimd en praat honderduit. "Dit ben ik, tien jaar geleden." Hij wijst op een boom die hij eigenhandig in de vorm van een dinosaurus heeft gesnoeid. "Ik was een PRI-dinosaurus."
De PRI (Institutionele Revolutionaire Partij) was van 1929 tot 2000 aan de macht in Mexico. De periode staat te boek als 'de perfecte dictatuur' vanwege de schijn van democratie die de regering wist op te houden. Na een twaalfjarig intermezzo door de rechts-conservatieve partij PAN, won PRI in 2012 opnieuw de verkiezingen.
Rodríguez was in de jaren 90 federaal Kamerlid voor de PRI, en van 2009 tot 2012 PRI-burgemeester van zijn woonplaats García. In 2014 keerde hij de partij de rug toe om als onafhankelijk kandidaat de gouverneursverkiezingen in te gaan. "Ik ergerde me aan de corruptie en besefte dat het me nooit zou lukken om de partij van binnenuit te veranderen." Hij loopt naar een boom die hij in de vorm van een steigerend paard heeft geknipt. "Dat is wie ik nu ben", zegt hij glunderend. "El Bronco."
Rodríguez heeft inmiddels genoeg handtekeningen bij elkaar om mee te kunnen dingen naar het presidentschap. Het Nationaal Kiesinstituut moet alleen nog controleren of ze allemaal geldig zijn. Maar winnen zal lastig worden. Zonder partij heeft hij geen zendtijd op televisie en onafhankelijke kandidaten krijgen geen overheidsgeld voor hun campagnes.
Enerzijds snakken Mexicanen naar vernieuwing in de politiek. Ze zijn de koehandel van de traditionele partijen, de corruptie en de allianties met het verwerven van meer macht als enige doel, beu. Dit jaar bijvoorbeeld presenteren de rechts-conservatieve PAN en haar linkse tegenpool PRD een gezamenlijke presidentskandidaat. Niet op basis van overeenkomstige opvattingen, maar omdat ze hopen op die manier PRI te kunnen verslaan.
Anderzijds zijn ook de onafhankelijke kandidaten voor veel Mexicanen weinig geloofwaardig. Naast El Bronco hebben twee anderen de benodigde handtekeningen verzameld. Margarita Zavala is de vrouw van oud-president Felipe Calderón en werd 'onafhankelijk' nadat was gebleken dat ze niet namens de PAN aan de verkiezingen kon deelnemen. Armando Ríos Piter was jarenlang PRD-politicus, maar ook hij verklaarde zich pas vorig jaar onafhankelijk.
'Na een paar tequila's is Trump vast minder bozig. En nee, zijn muur ga ik niet betalen'
Sombere stemming
Het land is in mineurstemming. Het geweld bereikte het afgelopen jaar met ruim 25.000 moorden een dieptepunt. De bevolking wordt geterroriseerd door criminelen; politie en justitie treden nauwelijks op. Mexicanen zijn woedend over de straffeloosheid, gevoed door de nauwe banden tussen autoriteiten en drugskartels. Tot overmaat van ramp zitten ze met Donald Trump. De Amerikaanse president wil dat Mexico een peperdure grensmuur betaalt en dreigt het NAFTA-vrijhandelsverdrag op te blazen.
Rodríguez is opmerkelijk mild voor Trump. "We moeten niet alles geloven wat de media over hem zeggen", zegt hij. De twee mannen lijken wel wat op elkaar. Beiden zijn onvoorspelbaar, kunnen slecht tegen kritiek, vertonen klassiek machogedrag en beschuldigen de media voortdurend van het verspreiden van nepnieuws. "Trump heeft mij gekopieerd", pocht Rodríguez. "Ik ben eerder verkozen dan hij."
Na het paardrijden is Rodríguez neergestreken in zijn cantina, een privébar naast het woonhuis. Er staan flessen tequila van zijn eigen merk El Bronco. Hij verkoopt ook El Bronco-zadels, -cowboyhoeden en krokodillenleren laarzen. "Zodra ik president ben, nodig ik Trump uit in mijn cantina", zegt Rodríguez. "Na een paar tequila's is hij vast minder bozig. En nee, zijn muur ga ik niet betalen."
Teleurgesteld
Na twee jaar gouverneurschap is de populariteit van El Bronco flink gedaald in Nuevo Leon: nog maar 30 procent van de deelstaat steunt hem. "Ik ben ontzettend teleurgesteld", zegt gepensioneerd bouwvakker Jesús Hernández (73), die zoals iedere avond een rondje fietst over het plein voor het regeringspaleis in Monterrey. "Ik heb op hem gestemd omdat ik hoopte dat El Bronco de dingen anders zou doen. Maar hij heeft niets gedaan om corruptie aan te pakken."
"El Bronco is oude PRI-wijn in een nieuwe zak", zegt de 55-jarige Ana Maria Guzman, die even verderop een eettentje uitbaat. Met woeste bewegingen snijdt ze een jalapeño in stukjes, op de bakplaat verwarmt ze maïstortilla's. "Het zijn allemaal corrupte ratten, onafhankelijk of niet." Guzman kijkt even over haar schouder en zegt dan fluisterend: "En we weten allemaal wie hun campagnes betaalt. Degene met de meeste steun van de maffia wint de verkiezingen."
Toen Rodríguez burgemeester was van García, reed hij twee keer in een hinderlaag van drugskartel Los Zetas. De criminelen schoten hun geweren leeg, Rodríguez overleefde dankzij het kogelvrije glas van zijn auto. Zijn oudste zoon kwam bij een achtervolging om het leven. In zijn campagnes gebruikt El Bronco die ervaringen om de bevolking ervan te overtuigen dat hij de georganiseerde misdaad zal bestrijden.
Hoe? Dat blijft vaag. In Nuevo Leon is het aantal moorden en ontvoeringen de afgelopen twee jaar toegenomen, net als in de rest van het land. Rodríguez is in ieder geval fel tegen legalisering van drugs. "Iemand die drugs consumeert kan geen goed persoon zijn", zegt hij. "We moeten onze kinderen beter opvoeden, de traditionele familiewaarden herstellen."
De peilingen geven El Bronco nog geen 3 procent van de stemmen. "Ik geloof niet in peilingen", zegt hij nors. "In 2015 zeiden ze ook dat ik zou verliezen." Hij pakt zijn telefoon, een iPhone met een gebarsten beeldscherm, en beantwoordt de berichten van zijn fans op Facebook en Twitter. "Mexico zou een groots land kunnen zijn", zegt hij. "Maar we hebben onafhankelijke politici nodig. Politici die echt verantwoordelijkheid nemen, en zich niet verstoppen achter partijen."