Een vrouw geeft haar baby de borst (Archieffoto: Je porte mon bébé/Wikimedia Commons).

Primeur: transvrouw is in staat haar baby borstvoeding te geven

Een 30-jarige Amerikaanse transgender vrouw staat officieel te boek als de eerste die haar baby borstvoeding heeft gegeven. Een experimentele behandeling van 3,5 maanden met hormonen, een middel tegen misselijkheid en stimulatie van de borsten, stelden de vrouw in staat om gemiddeld zo'n 230 gram melk per dag te produceren.

De transgender vrouw had al jarenlang vrouwelijk makende hormonenbehandelingen gekregen, voor ze begon met de lactatie-behandeling, de behandeling om de melkproductie te stimuleren. In de hormonenbehandelingen zat spironolacton, waarvan gedacht wordt dat het de effecten van het "mannelijke hormoon" testosteron blokkeert, progesteron en een soort van oestrogeen. 

Die behandeling stelde haar in staat om borsten te ontwikkelen die er volledig volgroeid uitzagen, volgens een medische schaal die de ontwikkeling van borsten inschat op basis van het uitzicht. Ze had geen chirurgische borstvergroting ondergaan. 

Toen haar partner 5,5 maand zwanger was, zocht de vrouw een medische behandeling van Tamar Reisman en Zil Goldstein van het Center for Transgender Medecine en Surgery aan het Mount Sinai ziekenhuis in New York. Haar partner had geen belangstelling voor borstvoeding, zo legde ze uit, en dus wilde zij die rol op zich nemen. 

Zes weken

Een hormoon dat prolactine genoemd wordt, stimuleert normaal de productie van moedermelk bij vrouwen die net bevallen zijn, maar dat hormoon wordt niet geproduceerd in laboratoria en is dus niet verkrijgbaar. In de plaats daarvan besloot de vrouw een middel tegen misselijkheid te proberen, domperidone, om de melkproductie op gang te krijgen. 

Er zijn anecdotische aanwijzingen dat dat middel de melkproductie kan stimuleren, maar de US Food and Drug Administration heeft ervoor gewaarschuwd het middel daar niet voor te gebruiken.

De vrouw nam de domperidone samen met steeds grotere dosissen van de hormonen oestrogeen, progesteron en spironolacton. Tegelijk begon ze ook een borstpomp te gebruiken om haar borsten te stimuleren. 

Binnen een maand was de vrouw in staat om enkele melkdruppeltjes af te kolven, en na drie maanden behandeling was dat toegenomen tot 227 gram moedermelk per dag. Eens de baby geboren was, was de vrouw in staat om het kindje uitsluitend met moedermelk te voeden gedurende zes weken. Een kinderarts controleerde in die periode de baby, en bevestigde dat die normaal groeide en zich normaal ontwikkelde.

Nochtans ligt de 227 gram onder het gemiddelde van 500 gram melk die een baby eet als hij vijf dagen oud is. Na zes weken vulde de vrouw de borstvoeding aan met flessenmelk.   

Eerste geval in medische literatuur

Het gaat om het eerste geval van borstvoeding door een transvrouw in de medische literatuur, zeiden Reismann en Goldstein aan "The New Scientist". Joshua Safer van het Boston Medical Center, die niet betrokken was bij de behandeling, is het daarmee eens. "Op internetforums zie je het wel verschijnen, maar er is veel op het internet dat in verschillende mate waar is of niet waar", zo zei hij. "Het is erg belangrijk dat dit is vastgelegd in een betrouwbaar document."

Safer is niet verbaasd dat het mogelijk is. "Als ik transgender vrouwen behandel, zien we vaak een goede ontwikkeling van borsten", zo zei hij. Er is geen reden waarom de cellen in die borsten niet op dezelfde manier melk zouden aanmaken als de cellen van niet-transgender vrouwen, zo zei hij. Wel is het volgens hem niet duidelijk in hoeverre het geneesmiddel tegen misselijkheid en de hormonen geholpen hebben. "Voor zover we weten, zou stimulatie van de borsten alleen al voldoende kunnen geweest zijn. "

Als bewezen wordt dat de behandeling veilig en effectief is, kan ze ten goede komen aan de baby's van andere transgender vrouwen, en ook aan vrouwen die een baby adopteren of die problemen hebben om borstvoeding te geven, zei Safer. 

Een probleem is wel dat de melk van de vrouw nog niet geanalyseerd is, en we dus niet weten of ze dezelfde samenstelling heeft als melk van pas bevallen vrouwen. Dat betekent ook dat de praktijk nog niet aanbevolen kan worden, zei Madeline Deutsch van de University of California, San Francisco. Deutsch zei dat ze de potentiële voordelen van borstvoeding wel inziet, maar dat de impact op lange termijn van deze melk op de baby nog niet gekend is. 

Deutsch is zelf een transgender moeder met een zes maanden oude baby, die nu borstvoeding krijgt van de vrouw van Deutsch, die ook de biologische moeder is. "Ik ben zeer bedroefd dat ik niet in staat ben haar borstvoeding te geven, maar tegelijkertijd heb ik het niet overwogen net om die redenen", zo zei ze. 

Desondanks denkt Safer dat er waarschijnlijk wel vraag zal zijn naar dergelijke behandelingen. "Dit is zeer bijzonder", zo zei hij. "Het zal erg belangrijk zijn voor de vele transgender vrouwen die borstvoeding willen geven, maar het gevoel hebben dat ze daar de gelegenheid niet toe hebben."

"Vadermelk"

Het is niet algemeen bekend, maar ook mannen kunnen, onder bepaalde omstandigheden, melk produceren. In de literatuur zijn er talloze beschrijvingen van mannen die "op miraculeuze wijze" borstvoeding geven, gaande van de Talmud tot Anna Karenina van Tolstoj, en er zijn ook enkele antropologische bewijzen voor gedocumenteerd. Zo observeerde de beroemde Pruisische natuurkundige Alexander von Humboldt een Zuid-Amerikaanse man die dienst deed als voedster voor zijn kinderen, nadat zijn vrouw ziek was geworden. En in 2002 bracht het Franse persbureau AFP een stuk over een 38-jarige man in Sri Lanka, die zijn twee dochters de borst had gegeven, nadat zijn vrouw gestorven was bij de geboorte van hun tweede kind.

In 1978 beweerde medisch antropologe Dana Raphael dat mannen de melkproductie op gang konden brengen louter en alleen door hun tepels te stimuleren, iets waar de beroemde endocrinoloog - specialist op het gebied van klieren - Robert Greenblatt van het Medical College of Georgia het mee eens was. 

De Canadese dokter en borstvoedingsspecialist Jack Newman beweerde daarentegen ten stelligste dat er zich een piek in de hormonen moet voordoen, om melk te kunnen produceren. Newman zei dat enkel als er onregelmatigheden optreden in verband met prolactine, het hormoon dat nodig is om melk te produceren, dat kan leiden tot spontane melkproductie. 

Zo kan het een neveneffect zijn van het antipsychotisch middel thorazine, dat een invloed heeft op de hypofyse - de kleine klier die onder de hersenen ligt -, en dat vaak maakt dat de hypofyse veel meer prolactine gaat produceren. Ook het hartmiddel digoxin kan melkproductie als neveneffect hebben, en het kan ook voorkomen als gevolg van een tumor op de hypofyse. Maar telkens ligt een verhoogde productie van het hormoon prolactine aan de basis, zei Newman.  

De ligging van de hypofyse in de schedel (Illustratie:  Patrick J. Lynch, medical illustrator/Wikimedia Commons).

Ondervoeding

In 1995 schreef de beroemde fysioloog Jared Diamond een artikel waarin hij de these van de stimulatie van de tepels, verzoende met de noodzaak aan een hormonenpiek. Volgens Diamond kan stimulatie van de tepels immers prolactine vrijmaken. 

Diamond merkte ook op dat ondervoeding - wat het functioneren verstoort van zowel de klieren die hormonen produceren, als van de lever die hormonen absorbeert - kan leiden tot spontane melkproductie bij mannen als ze opnieuw voldoende te eten krijgen. Dat is vastgesteld bij de overlevenden van de concentratiekampen van de nazi's, en bij krijgsgevangenen in Japanse kampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. "De klieren herstellen zich veel sneller dan de lever als de normale voeding hervat wordt", zo schreef hij, "en dus stijgen de hormonenniveaus zonder enige belemmering."

"Tot een bepaalde leeftijd zijn de foetussen van jongens en meisjes niet van elkaar te onderscheiden, en vrouwen houden bijvoorbeeld overblijfselen van het vas deferens, het kanaal voor sperma", zo antwoordde Newman. "Als je geen Y-chromosoom hebt, dan worden er bepaalde hormonen vrijgegeven die zeggen: 'Okay, we zullen het borstweefsel van dit kind klaar maken om zich te ontwikkelen in de puberteit, zodat ze in staat zal zijn om melk te produceren'. Mannen worden niet blootgesteld aan die hormonen, en dus hebben we meestal geen borstweefsel."

"In feite ontwikkelen een flink aantal jongens rond hun puberteit wel borsten", zo ging hij verder, "dus het weefsel is er wel, maar het gaat er vervolgens op achteruit."

Kort samengevat mogen mannen dan misschien wel geen volledig ontwikkelde borsten hebben, maar ze kunnen zeker wel melk produceren, onder bepaalde omstandigheden.   

Meest gelezen