Videospeler inladen...

"Genademoorden" in Oeganda: de gruwelijke getuigenis van een moeder die haar zoon met een beperking wurgde

In Oeganda worden kinderen met een beperking vaak vermoord door hun eigen moeder. "Mercy killing" of "genademoord" wordt het genoemd. Luk Dewulf, zelf vader van een kind met een beperking, maakte daarover voor "Vranckx" een reportage die vanavond op Canvas te zien is. Voor vrtnws.be vertelt hij hoe het was om zo'n beklijvende getuigenis als journalist én als vader te filmen.

Tijdens 10 jaar journalistiek filmde ik nog nooit zo’n beklijvende getuigenis als die van Akol. Een moeder die haar eigen 3-jarige zoon vermoordde omdat ze het niet langer aankon. Zo’n getuigenis blijft je voor je leven bij, zeker als je zelf een kind met een beperking hebt.

Het was schrikken want daar sta je dan als regisseur met je camera. Perplex van het verhaal dat je met mondjesmaat te horen krijgt. Akol spreekt Ateso, een taal die gesproken wordt door Oost-Oegandezen. Via de tolk, die samenvat wat ze zegt, hoor ik hoe ze het gedaan heeft. Door de research wisten we dat ze haar eigen kind had vermoord, maar we wisten nog niet op welke manier. Dat het zo gruwelijk was, had ik niet verwacht.

Ik greep zijn nek, draaide eraan en wurgde hem

Akol

Toen we ernaar vroegen, vertelde ze alles. "Ik keerde op een avond laat terug naar huis en ik dronk er Waragi, een lokale gin. Ik keek naar hem, pakte hem op en gooide hem op de grond. Ik greep zijn nek, draaide eraan en wurgde de baby. Toen luisterde ik naar zijn hart en dat klopte niet meer. Hij bewoog niet meer, hij ademde niet meer. Ik raakte zijn nek aan en die was zacht, er zat precies niets meer in. Ik wachtte twee uur lang om er zeker van te zijn dat hij dood was."

Videospeler inladen...

IJzig kalm

Akol vertelde het op een heel rustige manier, het leek alsof er een last van haar schouders was gevallen. Het viel ons op dat ze ook ijzig kalm bleef tijdens het volledige interview. Mensen die de getuigenis zien, schrikken. Het is ook afschuwelijk dat een ouder dit doet. Je moet toch wel ten einde raad zijn als je je kind met je eigen handen wurgt.

Veel vrienden vragen vaak hoe het voor mij was om dat verhaal daar live te horen, want ik ben tenslotte zelf papa van een kind met een meervoudige beperking. Wel, op dat moment laat je haar gewoon vertellen. Je wil het volledige verhaal horen. Je denkt niet aan jezelf maar aan het feit dat de wereld deze getuigenis moet zien. Bij zo’n zware interviews is het meestal pas na de opname dat je ten goede beseft hoe emotioneel dit was. Als je alle vragen hebt gesteld en als alle beelden zijn opgenomen om er een beeldverhaal van te maken, dan pas kan je je werk loslaten en begin je erover na te denken. In mijn geval toen ik om 23 uur ’s avonds, na een werkdag van 14 uur, op mijn bed plofte en mijn vriendin belde over wat ik had meegemaakt.

Natuurlijk is dat emotioneel zwaar. Ik herinner me nog heel goed dat ik ’s avonds eens met de crew aan tafel zat. Ik kreeg geen hap binnen, we hadden nochtans net een hele dag non-stop opgenomen met alleen een paar bananen in onze maag. Maar het lukte me niet om te eten. Het enige wat in mijn hoofd rondging was: waarom plegen moeders zo’n gruwelijke feiten? Ik keek naar mijn bruine pap, de 2 kippenpootjes en het onbekende sausje op mijn bord en ik besefte dat de moeders die we interviewen dit niet eens kunnen aanbieden aan hun 4 tot 5 gezonde kinderen. Hoe zouden ze dan in godsnaam medicatie kunnen betalen voor de laatstgeborene die een beperking heeft. Laat staan therapie of hulpmiddelen betalen.

Zelf papa van

Ik ben zelf ouder van een kind met een beperking. Zou ik zoiets ooit doen? Nee, natuurlijk niet. Ik zie mijn 7-jarige zoon doodgraag. Maar daar gaat het vaak niet om, liefde. Dat moet Akol wellicht ook ooit hebben gedacht. "Ik zie mijn zoon doodgraag." De liefde van een moeder voor een kind is heilig. Ze trok het gewoon niet langer.

Beeld je eens in dat je man je achterlaat als je zoon met een beperking 3 maanden oud is. Je kan eerst nog terecht bij familie maar uiteindelijk sluit die je ook helemaal uit omdat ze niet willen verzwakt worden. Je staat er alleen voor. Een inkomen heb je niet want zo’n 3-jarig kind op de rug zorgt ervoor dat je trager ploegt op het veld, vindt de werkgever. Maar je wil het doen want een uitkering is er niet, die 2 dollar per dag is het enige inkomen dat je hebt.

De verpleegsters zeiden: "Hij is voorbestemd om te sterven"

Akol

Akol kreeg echt van niemand hulp, zelfs niet in het ziekenhuis: "Toen ik hem naar het ziekenhuis bracht, waren de verpleegsters zelfs bang van hem en ze behandelden hem niet goed. Ze vertelden me dat mijn kind Imukama was. (Dat is een wilde kat die in het Oegandese struikgewas voorkomt. nvdr.) Ze zeiden: we gaan geen medicatie verspillen aan hem, dat geven we liever aan andere kinderen. Hij is voorbestemd om te sterven." 

Videospeler inladen...

Ze staat er alleen voor

In het Eén-programma "Taboe" hoorden we onlangs mensen met een beperking aan het woord. Mensen die vechten voor een plaatsje in de maatschappij. Dat is vaak niet eenvoudig. Als ouders van een kind met een beperking hebben wij soms ook het gevoel dat je moet opboksen tegen allerlei obstakels. Ik ga naar de kinesist om de buikspieren te trainen want 10 keer per dag je zoon van 20 kg optillen, is te belastend voor de rug. Je moet je huis helemaal verbouwen voor die rolstoel, best ingrijpend allemaal. Maar wij krijgen de steun van familie en vrienden. In Vlaanderen krijg je financiële ondersteuning van de overheid en er fungeren heel wat organisaties als spreekbuis voor mensen met een beperking. 

Ze zocht genade

Uiteindelijk was Akol de enige die nog vocht voor haar kind en ze kon de berg niet langer alleen beklimmen. Het bobijntje was na jaren frustratie op. Ze probeerde naar eigen zeggen eerst op een "humane" manier door dagenlang haar zoon geen eten te geven. Dat ging haar te traag, ze kon het niet meer aanzien dus ging ze een stap verder. Een brutale stap die we ons moeilijk kunnen inbeelden, maar ze kon niet meer, ze zocht genade, ze zocht "mercy".

Akol is een moordende moeder die totaal geen uitweg zag

Luk Dewulf

Als papa van een kind met een beperking wou ik echt lang luisteren naar haar verhaal. Ik wil haar totaal niet veroordelen als mens. Ik noem ze wel heel bewust een moordende moeder, want Akol heeft de moord nauwkeurig gepland. Je zoon eerst uithongeren en als dat niet lukt, je zoon op de grond gooien en daarna wurgen. Dat is een geplande moord. Maar uit het lange verhaal kan ik opmaken dat ze een moordende moeder was die totaal geen uitweg zag.

Genade voor zichzelf

Toen we de term "mercy killing" of "genademoord" twee jaar geleden voor het eerst hoorden, dachten we dat de moeders de kinderen vermoordden om hen uit hun lijden te verlossen. Het leek ons logisch dat moeders genade willen verlenen aan een ziek kind. In de interviews horen we de moeders geen enkele keer spreken over het leed van het kind. Uiteraard zullen ze daar wel bezorgd om geweest zijn, maar naderhand nam een ander overlevingsmechanisme over. Ze zochten na jarenlange eenzame strijd genade voor zichzelf. Ik vraag me soms af, zou ik het volhouden? Zou jij het volhouden? Gelukkig hoeven we ons die vraag niet te stellen.

#mercykilling

Ik maakte "Mercy killing" samen met mijn partner Inge Wagemakers en Oegandees researcher/journalist Gerald Bareebe. We hebben alle drie een hart voor handicap. Na maanden research, opnames en post-productie is nu zaterdag 17 februari de tv-premiere tijdens "Vranckx" op Canvas. De komende maanden is de documentaire van 52 minuten te zien in sommige zalen. In die documentaire tonen we dat Mercy Killing niet alleen gaat over gruwelijke moorden. Het is ook het verhaal van fantastische Oegandezen die elke dag opnieuw vechten voor kinderen met een beperking. Die doorzetters zijn er ook en hun werk is heel belangrijk, want elk kind heeft het recht op een leven.

De reportage "Mercy killing" van Luk Dewulf is vanavond te zien om 20.10 uur in "Vranckx" op Canvas en op VRT NU.

Videospeler inladen...

Meest gelezen