Bijzonder akelig om zoiets te lezen als je zelf vluchteling bent

Het gaat er mij niet om of deze stelling waar is of niet. Wel wil ik reageren op de manier waarop ‘migranten’ voorgesteld worden als een ‘kost’ voor deze samenleving. Alsof migratie, om welke reden ook, niet veel meer is dan een cijferdans en ‘de migrant’ gereduceerd kan worden tot een ‘kostprijs’. Bijzonder akelig om zoiets te lezen als je zelf vluchteling bent.

Ik ben geboren in Rwanda, Afrika. Toen ik een jaar of acht was begon de oorlog. Vier jaar later moesten we vluchten voor ons leven, met de hele familie, en nog een paar miljoen anderen. Toen ben ik zo goed als alles verloren wat me dierbaar was en is, te beginnen met mijn lieve moeder en fijne vader.

Omdat ik geen andere keuze had, moest ik als minderjarige vluchtelinge verder alleen door het leven. Wat waren de feiten toen en nu? Door het gebrek aan politieke moed, door de laksheid van de Westerse machthebbers, of ook vanwege hun eigen belangen, ontaarden conflicten wereldwijd en hebben miljoenen heel gewone mensen geen andere keuze dan te vluchten.

Zo gaat het dikwijls vandaag en zo ging het ook toen ik nog kind was. Neem bijvoorbeeld de situatie in mijn eigen land, Rwanda. Lang voor de genocide op de Tutsi’s en de massamoorden op de Hutu’s plaats vonden, in dat dramatische jaar 1994, was het Westen al zeer goed op de hoogte van de gespannen situatie, de oorzaken van deze tragedie. Meer zelfs. Met name Groot-Brittannië en de Verenigde Staten van Amerika hebben de oorlog in mijn land actief gesteund, wapens en trainingen geleverd aan de zogenaamde ‘rebellen’ die een ‘bevrijdingsstrijd’ kwamen uitvechten, ten koste van honderdduizenden gewone boerenfamilies die op de vlucht gejaagd werden.

Want voor het Westen moest er een nieuwe leider komen in Rwanda. Het kleine België wist heel goed wat er aan het gebeuren was, gaf her en der wat steun aan de berooide vluchtelingen in ons land zelf, maar had niet de moed om de oorlog te stoppen. Meer zelfs, sommige Belgische politici steunden zelfs de ‘bevrijdingsstrijders’.

Meer dan één miljoen doden en twee miljoen vluchtelingen later gebeurde dan nog eens hetzelfde in het toenmalige Zaire, nu Congo. Want ook Mobutu moest weg en plaats ruimen voor een door het Westen goed bevonden nieuwe president. In 1996-1997 vielen zo nog maar eens honderdduizenden doden in de wouden van Congo/Zaïre. (Beide oorlogen heb ik meegemaakt en als bij wonder overleefd.)

Tot vandaag blijven er vluchtelingen uit Rwanda en Congo komen, ook naar ons land hier. Elk jaar tussen 1.000 en 1.500, nu al meer dan een kwart eeuw lang. Toch niet te verwonderen, niet?

Telkens weer gaat het om de geopolitieke belangen van de staten, ook van België. De mensenrechten, het lot van de gewone mensen, stond/staat in die harde realiteit niet bovenaan de politieke agenda. Met andere woorden: de bevolking mag gerust wegrotten. (Excuseer de term, maar in Congo heb ik dat voor mijn eigen ogen zien gebeuren, zonder dat er enige hulp kwam.)

De geschiedenis herhaalt zich, elke dag We mogen dus niet vergeten dat in de meeste landen van waaruit migranten en vluchtelingen naar hier komen een dictator aan de macht is of dat er een oorlog woedt of allebei.

Ik vind dat het Westen medeplichtig is aan de ellende van de meeste vluchtelingen omdat het toekijkt en niets preventiefs onderneemt. 

Het Westen is vaak op de hoogte van de situaties in die landen waaruit de vluchtelingen komen maar kiest ervoor om niets te ondernemen om iets te doen aan de oorzaken waarom deze mensen richting de veilige haven vluchten, het Westen. Als politici het tegendeel beweren, dat zij niet goed op de hoogte zijn van wat er in die landen aan de hand is, dan kan ik alleen maar concluderen dat er hier onbekwame leiders aan de macht zijn. Of dat ze simpelweg laks zijn.

Ik kan alleen maar vaststellen dat de Westerse leiders bewust samenwerken met dictatoriale regimes, hen op die manier aan de macht houden en daarna klagen dat er vluchtelingen naar hier komen. In plaats van de echte oorzaken aan te pakken waarom de vluchtelingen vluchten investeert het Westen in de bewaking van de eigen grenzen.

De vluchtelingen tegenhouden en ermee uitpakken als dat lukt wordt dan de enige echte politieke doelstelling.

Na vele jaren op de vlucht ben ik via verschillende Afrikaanse landen uiteindelijk in 1999 in België beland. Wat je als mens geworden bent door die levensbedreigende situaties valt niet beschrijven. Ofwel ontwikkel je een hoge gevoeligheid voor alles wat onrecht is, en dat is in mijn geval zo en daarom trouwens schrijf ik deze tekst. Ofwel word je totaal ongevoelig.

Ik ben geen psychiater maar dat laatste lijkt mij hoogst ongezond voor de betrokkene en diens omgeving. Het kan bijna niet anders of een vluchteling zoals ik, of een migrant, eens aangekomen in een veilig land, heeft er nood aan om mentaal te landen en te aarden. Dat proces vergt een grote inspanning van zowel de betrokkene als het ontvangende land. De uitgaven die het ontvangende landen aan de betrokkene spendeert zijn afhankelijk van de geleden schade bij de migrant of vluchteling.

Mijn eigen ervaring leert dat het behandelen en/of stabiliseren van PTSS (Posttraumatische Stress-stoornis) bij een vluchteling een lang proces is. Dat kan inderdaad veel geld kosten aan de belastingbetaler. Maar niet of onvoldoende investeren in een goede opvang, begeleiding en gezondheidszorg voor vluchtelingen en migranten zal op langere termijn nog veel meer maatschappelijke kosten met zich meebrengen.

En zeker is: wat het ontvangende land in deze mensen meteen investeert zal op de lange termijn extra renderen. Wat er nu gebeurt is dat in vele gevallen die investering in de nieuwkomer niet of niet adequaat genoeg gebeurt. De vluchteling wordt nog altijd in grote mate aan zijn lot overgelaten. In het beste geval worden de directe materiële noden wel ingevuld (‘bed, brood, bad’), maar de warme opvang en begeleiding, soms jarenlang, nodig om die persoon zelfredzaam te maken zodat hij of zij een volwaardige plaats kan innemen in onze samenleving, dat ontbreekt in vele gevallen.

Het hangt dan af van de individuele mentale en intellectuele sterkte van de vluchteling of hij het haalt. En wie het niet haalt, aan de kant blijft, verzwakt en verloren, wordt er dan maar van beschuldigd een last te zijn voor de gemeenschap, a rato van … 43.000 euro over een heel leven. Dat is wat ik bedoel met ‘blaming the victim’.

En daarom ben ik zo verontwaardigd dat de belangrijkste politici van ons land de gevolgen van hun wanbeleid voor hun kiezers proberen te maskeren en hun ogen sluiten voor de realiteit, in plaats van de reële maatschappelijke noden aan te pakken. Van verantwoordelijke politici en partijen zou je toch wel meer mogen verwachten, niet?

---

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.