Historicus en Duitsland-kenner Georgi Verbeeck: "Heimat-ideeën waaien over naar ons"
In Duitsland mag conservatief Horst Seehofer uit Beieren weldra het Heimat-ministerie opstarten. Duitsland-kenner en historicus Georgi Verbeeck ziet bepaalde Heimat-ideeën ook overwaaien naar de Lage Landen, zij het in een redelijk knullige vorm.
De keuze om een Heimat-ministerie in het leven te roepen, maakt volgens Verbeeck (KU Leuven en Maastricht University) deel uit van een grotere beredeneerde strategie van de Duitse christendemocraten. “Het is duidelijk dat er bij de christendemocratische CDU en CSU steeds meer politici zijn die vinden dat Angela Merkel te veel naar links is doorgeschoven. De slechte verkiezingsuitslag en de snelle opkomst van Alternative für Deutschland (AfD) maakt dat veel Duitse christendemocraten willen dat hun partij opnieuw meer naar rechts gaat overhellen. Zo’n Heimat-ministerie is dan wel een handig politiek instrument: afhankelijk van het politieke klimaat en het toekomstige succes van AfD kunnen CDU en CSU de Heimat-idee naar believen uitspelen: als AfD blijft scoren zal het Heimat-ministerie een prominente en harde rol gaan spelen.”
Op welke manier?
“Wel, de Heimat-idee gaat over het verdedigen van de gemeenschap en een 21ste-eeuwse vertaling betekent dat aspecten als nationale identiteit, migratie en veiligheid steeds meer met elkaar in verband worden gebracht. Met als gevolg dat de bevoegdheden van zo’n Heimat-ministerie weleens heel ruim zouden kunnen worden: gaande van bescherming van de culturele identiteit tot nationale veiligheid en migratie- en vluchtelingenbeleid.”
Ook in andere Europese landen worden begrippen als identiteit, migranten, veiligheid en terreur vaak in een adem uitgesproken. Krijgen landen als België en Nederland weldra ook een Heimat-ministerie?
“Heimat is natuurlijk een typisch Duits begrip, maar in België en Nederland zie je gelijkaardige bewegingen. Ook Geert Wilders en Thierry Baudet maken de koppeling tussen identiteit, veiligheid en nieuwkomers. Bart De Wever voert met zijn discours over inclusief en exclusief nationalisme een vergelijkbare koers.”
Ziet u in landen als België en Nederland ook sporen van die identiteitspolitiek in regeerakkoorden en wetteksten?
“Wel in het recente Nederlandse regeerakkoord staat dat scholieren het Wilhelmus moeten leren en ook qua inburgeringsbeleid spraken de coalitiepartners concrete zaken af. Het gaat dan eerdere over ouderwetse en clichématige definities van wat een Nederlander zou moeten zijn: hoe een Nederlander zijn patat uit de muren trekt, de ‘typische’ Nederlandse gezelligheid, enzovoort.”
'Bart De Wever voert met zijn discours over inclusief en exclusief nationalisme een vergelijkbare koers'
Is dat geen redelijk oppervlakkige invulling van het begrip identiteit?
“Wel, in het Duitsland van de jaren 80 en 90 ging dit debat veel dieper en kwam je uit bij het constitutioneel patriottisme van Jürgen Habermas. Identiteit werd toen gedefinieerd aan de hand van de grondwettelijke beginselen, de belangrijke wetten en de maatschappelijke pijlers van Duitsland. Uitgangspunt waren de normen en waarden die vervat waren in de grondwet.”
Verklaart dit waarom linkse politici en met name de Duitse groenen niet noodzakelijk afkerig staan van een Heimat-ministerie?
“De Heimat-idee vloeide begin 19de eeuw voort uit de verlichting en de Franse Revolutie. Daarom is het niet verwonderlijk dat de Duitse groenen een ‘linkse’ interpretatie aan Heimat willen geven en proberen om het begrip naar zich toe te trekken.”
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
