“Haute lecture”: een schat aan vroege boeken te zien in Brugge

De verduisterde zalen van het Groeninge hebben wel wat van een schatkamer. Boeken van meer dan vijf eeuwen oud en van onpeilbare waarde liggen open op een bijzondere pagina, zacht verlicht.  

Alles wat “Haute lecture” toont, heeft te maken met Colard Mansion, een personage dat in nevelen is gehuld. Hij heeft een straatnaam in Brugge, maar wie was hij? “Zo belangrijk als Dirk Martens of Christoffel Plantijn,” vinden ze in Brugge. Mansion was een zogenoemde "librariër", een man uit het boekenvak, die zelf schreef, drukte en uitgaf. Uit zijn atelier vertrokken boeken van uitzonderlijk hoge kwaliteit.

Er zijn nauwelijks privégegevens van Mansion bekend. Zijn eerste spoor in Brugge dateert van 1457. In 1484 wordt hij voor het laatst vermeld, namelijk dat hij de stad “ontvlucht was”. Ging hij failliet, of had het te maken met de politieke instabiliteit? Het mysterie Mansion draagt bij tot de aantrekkingskracht van deze tentoonstelling. 

Mansion zat te paard op twee tijdperken, de middeleeuwen en de nieuwe tijd; hij liet zowel met miniaturen verluchte handschriften maken als gedrukte boeken, zogenoemde wiegendrukken. De boekdrukkunst met losse letters was net uitgevonden. De grens tussen beide “media” was niet altijd zo duidelijk. Het zijn vaak hoogst gepersonaliseerde boeken, die gedrukte tekst combineren met etsen, houtsneden, miniaturen of geschilderde bloemenranden. Indrukwekkend zijn de verschillende edities van de “Metamorfosen” van Ovidius.

Brugge in de 15de eeuw, een kosmopolitische handelsstad, was de perfecte plek voor zijn boeken. Mansion was thuis in de hoogste Boergondische kringen. Bijzonder is ook dat hij de volkstaal van toen gebruikte, het Frans. Soms kun je als bezoeker een blik op de lezer werpen. Een pastoor die zijn naam achterin het boek schrijft, en de mededeling dat “wie het boek vindt, wijn zal krijgen.” 

Colard Mansion liet twee lettertypes ontwerpen. Een half millennium later doet Jo De Baerdemaeker het hem na met een nieuwe letter, de Mansion Sans, die voor deze tentoonstelling wordt gebruikt. Er loopt een mooie lijn van handschriften over loden drukletters tot digitale typografie.

De tentoonstelling is een huzarenstukje met 150 bruiklenen uit 55 archieven, bibliotheken en musea, van Brugge tot New York.  Van alle 26 bekende uitgaven van Mansion is tenminste een exemplaar te zien: boeken die na meer dan 500 jaar weer bijeen zijn op de plek waar ze zijn vervaardigd.

“Haute lecture by Colard Mansion. Vernieuwing van tekst en beeld in het middeleeuwse Brugge” loopt tot 3 juni in het Groeningemuseum in Brugge. Daarna gaan de precieuze boeken weer een poos de donkere bibliotheken in waar ze vandaan komen.