Ik begrijp wél waarom vrouwen geen borstscreening willen - Veerle Piessens

Veerle Piessens is huisarts en assistent  bij de vakgroep huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheidszorg Ugent.

Een op de drie vrouwen laat zich nooit screenen op borstkanker. Onbegrijpelijk, zei VRT-nieuwsanker Martine Tanghe, die zelf de ziekte heeft overleefd, gisteren op Studio Brussel. "Dat kan er bij mij niet in. Het is gratis, het doet geen pijn en kan van levensbelang zijn."

Ik begrijp echter wel waarom vrouwen zich niet laten screenen. Er zijn vermoedelijk vele redenen, maar de 2 belangrijkste zijn:

1. Vrouwen laten zich niet screenen omdat ze een bewuste geïnformeerde keuze maken. Voor deze vrouwen wegen de nadelen van screenen niet op tegen de voordelen.

2. Vrouwen die in socio-economisch moeilijke omstandigheden leven ervaren diverse obstakels om deel te nemen aan screening.

Ondanks de vele campagnes en de uitnodigingsbrief is het aanbod bij een groep vrouwen niet bekend, vooral bij laaggeletterde en anderstalige vrouwen. Daarnaast is er een belangrijke financiële drempel. Het screeningsonderzoek is dan wel gratis, maar alle bijkomende onderzoeken en eventuele behandelingen zijn dat niet.

De persoonlijke bijdragen in de medische kosten kunnen hoog oplopen en vrouwen die met een beperkt budget moeten rondkomen, hebben vaak andere prioriteiten om hun schaarse middelen aan te besteden (huisvesting , voeding, schoolmateriaal, ...).

Screening (en preventie in het algemeen) zijn inspanningen met een langetermijnperspectief: eventuele voordelen zullen zich pas in de toekomst manifesteren. Vrouwen die het in de dagelijkse strijd van het leven niet gemakkelijk hebben, moeten vaak jongleren met alle taken en verantwoordelijkheden die ze op te nemen hebben en de tijd en energie die men heeft is beperkt en dient meestal ingezet om problemen die zich nu stellen op te lossen.

Hoe kortzichtig van deze vrouwen, kan men dan denken, want een kleine inspanning nu, zal toch later grote problemen vermijden!

Dat is echter niet het geval. De balans tussen nadelen en voordelen van borstkankerscreening is heel wankel. Bij een aantal vrouwen zal borstkankerscreening het verschil maken tussen leven en dood. Bij de meeste echter niet.

De behandeling van borstkanker is ondertussen zo goed geworden dat ook vrouwen van wie de borsttumor in een later stadium ontdekt wordt een grote kans op genezing hebben. Het grote nadeel van borstkankerscreening daarentegen is overdiagnose en overbehandeling: een aantal vrouwen zal door de deelname aan borstkankerscreening de diagnose borstkanker krijgen, en navenant behandeld worden, terwijl deze kanker nooit voor problemen gezorgd zou hebben, mocht er niet naar gescreend geweest zijn.

Vrouwen die zich laten screenen lopen dan ook meer kans om een borst kwijt te raken dan vrouwen die zich niet laten screenen.

Een groep vrouwen laat zich dus niet screenen omdat ze deze informatie gekregen hebben en voor zichzelf geoordeeld hebben dat vanuit hun waarden en gezondheidsbeleving de nadelen van borstkankerscreening niet opwegen tegen de voordelen.

Dat is een goede keuze. Even goed als de keuze van vrouwen die, na alle informatie gekregen hebben, oordelen dat voor hen de voordelen van borstkankerscreening wél opwegen tegen de nadelen.

Het is niet altijd gemakkelijk om deze keuze te maken, al was het maar omdat de informatie voor vele vrouwen niet beschikbaar is. Meestal wordt over borstkankerscreening met imperatieven en in sloganeske taal gecommuniceerd, wordt gezegd dat het goed is voor vrouwen, en gesuggereerd dat dergelijk gedrag niet te begrijpen valt van vrouwen met gezond verstand.

Nochtans worden er inspanningen gedaan om vrouwen goed te informeren en hen te steunen om zelf een keuze te maken. Onder meer het federaal kenniscentrum (KCE)  ontwikkelde hiervoor een pakket voor beslissingsondersteuning.