Voedsel dat bijna over datum is? Deze supermarkt weet er raad mee

Met een boodschappenmandje aan de arm loopt kok Sander-Jan Bats meerdere keren per dag door de Nederlandse supermarkt op zoek naar voedsel dat 'tegen de datum' aan zit. Kippenbouten, daar kan hij wel iets mee koken. En de geschilde krieltjes, die ook toe zijn aan de 'afprijssticker', legt hij op de bakplaat met wat kruiden. "Het zakje sperziebonen heeft wat verkleurde bonen, maar die haal ik er tussen uit. De rest maak ik klaar."

Na drie jaar is het een begrip in de buurt: de verse meeneemmaaltijden van de Plus-supermarkt. Een professionele kok kookt in het zicht van de klanten met producten uit de winkel maaltijden, die voor een schappelijke prijs te koop zijn in de supermarkt. Verse gehaktballen, rode kool en gekookte aardappelen, hutsepot met worst of een wrap. Allemaal zijn ze te koop in flinke porties voor 4,50 euro. "Bami maak ik altijd, dat is een echt succesrecept. Maar in principe is het voor iedereen een verrassing wat er ligt, want ik moet creatief zijn met wat ik uit de winkel kan gebruiken.’’

"We gooiden ieder jaar zeker 3.000 euro aan eten in de afvalcontainer", vertelt bedrijfsleider Erwin Arentsen. "Een zak chips of een pak rijst is niet bedorven als de datum voorbij is, maar we mogen het niet meer verkopen." Veel van die droge producten gaan naar de voedselbank, maar de verse spullen zoals vlees en groenten en fruit belandden voordien in de afvalcontainer. Nu dus niet meer, althans in deze supermarkt.

In de supermarktbranche is er ook een naam voor: derving. Oftewel, producten waar je niets aan verdient omdat het of gestolen is of weggegooid moet worden. In de praktijk komt het erop neer dat 2 procent van alle spullen in de supermarkt zo verloren gaat, wat neerkomt op een miljard euro per jaar, aldus een onderzoek van de Wageningen Universiteit in 2015. Waarschijnlijk gaat dat om een gemiddelde van 3 procent op verse producten als groenten, fruit en brood en 1 procent op droge kruidenierswaren. 

De druk vanuit klanten om iets te doen aan deze verspilling is er al jaren. "Het is onze verantwoordelijkheid als onderneming om daar iets aan te doen", vindt Arentsen. De eigenaar van de zaak, Jeroen Bruggers, wilde eerst een restaurant beginnen in de supermarkt, maar dat vonden ze bij Plus maar niks. Hij kreeg wel de vrijheid om een kok live te laten koken in de supermarkt. "Je merkt dat supermarkten steeds meer horeca in de winkel halen. Gegrilde kip aan het spit, verse pizza's of vers belegde broodjes. Maar veel verder komt het niet", aldus Arentsen. 

De supermarktsector zegt wel werk te maken van de voedselverspilling, maar denkt niet dat het volledig uit te bannen is.  Brood dat 's ochtends is gebakken en niet wordt verkocht, willen klanten nu eenmaal niet meer de volgende dag. Net als die komkommer met dat hoekje eraf of die zes tomaten waarvan er eentje een plek heeft, aldus kok Bats. Maar hij weet er wel raad mee. Net als met een doos eieren waarvan er een kapot is. Die gaat gewoon in de bami. 

Zoals bij alle nieuwe dingen, moesten ook de klanten van de supermarkt wennen aan de meeneemmaaltijden. Na een startperiode verkochten ze 300 tot 400 maaltijden per week, nu ligt dat aantal op 1000 tot 1200 per week. De vraag is daarbij eigenlijk altijd groter dan het aanbod, weet Bats. Zeker nu er ook geld mee wordt verdiend, snapt Arentsen niet waarom ze nog steeds de enige supermarkt zijn in Nederland die dit doen. "Ik denk dat alle supermarktconcerns wel langs zijn geweest om te kijken hoe we dit doen. Enthousiasme is er zeker, maar het komt nergens van de grond."

Wat nodig is, is een kok. "Die zijn schaars", beaamt Bats. "Maar ik denk dat het heel aantrekkelijk is, omdat de werktijden veel prettiger zijn dan in de horeca. En het vraagt wat van je creativiteit, omdat je iedere dag weer iets anders moet bedenken met de producten die uit de winkel komen." Wat ook nodig is, is een keuken en toonbank. "Dat betekent vaak verbouwen, maar die kosten hebben wij al lang terug verdiend", aldus Arentsen.