Onvoorstelbaar Russisch spionageverhaal voor de Brusselse rechtbank: hier gaat het over

Dit verhaal start in Zuid-Amerika. De Russische geheime diensten maken er in de loop van vorige eeuw valse identiteiten aan voor toekomstige spionnen, al is op dat moment nog niet duidelijk voor wie precies. Later zou blijken dat de identiteiten voor het Russische spionagekoppel in kwestie zouden dienen. "Dit verhaal begint al in de jaren '60," zegt Knack-journalist Kristof Clerix. "De toenmalige KGB had een speciaal departement dat gespecialiseerd was in het creëren van dekmantels. Toen werd de zaak dus al in gang gezet".

In het geboorteregister van het Latijns-Amerikaanse Uruguay wordt door een lokale ambtenaar de naam van een man ingeschreven. De ambtenaar wordt daarvoor omgekocht door de Russen. Hetzelfde gebeurt met een vrouwelijke identiteit. Volgens haar identiteitspapieren is ze geboren in Ecuador. 

Maar daar houdt het niet op. Om een geloofwaardige valse identiteit te creëren, wordt er ook een valse stamboom gemaakt. Hoe? Er worden frauduleuze documenten verzameld voor de zogenaamde ouders van het koppel. Zo stelen de inlichtingendiensten voor de zogenaamde moeder van de mannelijke spion de identiteit van een Brits meisje dat overleden is. Zijn vader is zogenaamd Belg. Ook de zogenaamde vader van de vrouw is Belg, haar zogenaamde moeder is afkomstig uit Ecuador. 

We maken een sprong naar de jaren negentig. Op Belgische ambassades in het buitenland worden de valse aktes samengevoegd om zo Belgische identiteitsdocumenten aan te vragen voor de twee
inlichtingenofficieren. Want in onze wetgeving staat te lezen dat men de Belgische nationaliteit kan aanvragen, wanneer men in het buitenland geboren is en één van de ouders Belg is.

Zo worden onder meer op het Belgische consulaat in Marokko paspoorten aangevraagd voor de twee. Om deze valse identiteiten in te voeren in het Belgische bevolkingsregister, is de hulp nodig van een Belgische consul. Hij wordt vermoedelijk omgekocht door twee Russen, aan wie hij ook gevoelige informatie zou hebben vrijgegeven over wie geen visum kan krijgen in België. 

Hoe is het spionnenkoppel dan precies te werk gegaan? De twee zijn zogenaamde “illegalen”: een vorm van dekmantel van de Russische geheime diensten waar enkele van hun werknemers gebruik van maken. De bedoeling is dat de “illegalen” buiten Rusland kunnen opereren zonder dat er een duidelijk verband is met hun land van herkomst. Omdat ze werken onder een valse identiteit, zijn ze heel moeilijk te traceren. "De zogenoemde illegalen vormen echt de topcategorie van spionnen", zegt Knack-journalist Clerix. "Ze zijn zo goed gedocumenteerd dat je er niet kan achterkomen wie ze zijn en wat ze doen".

Het doel is om als een geloofwaardig echtpaar door het leven te gaan. Daarom beslissen de man en de vrouw om te trouwen in ons land. En het koppel heeft ook twee Belgische kinderen. Daarna verhuizen ze naar Italië, van waaruit de twee inlichtingenofficieren te werk gaan. "Wat Maurice en Irène, dat zijn hun namen, precies allemaal gedaan hebben, weet niemand", zegt Clerix. "Maar we weten wel uit andere processen, bijvoorbeeld in Duitsland, dat ze al als kind gerecruteerd worden. Ze moeten dikwijls niet rechtstreeks informatie inwinnen, maar moeten andere bronnen aansturen".

In 2012 maakt de Staatsveiligheid aan het federaal parket melding van een Russisch spionnenkoppel dat op een onwettige manier de Belgische nationaliteit heeft verkregen. Het parket start daarop een vooronderzoek naar valsheid in geschrifte, gebruik van valse paspoorten en omkoping. 

Vandaag staat het Russische koppel terecht, samen met de Belgische consul uit Marokko en de Russen die de consul destijds hebben omgekocht. Maar enkel de Belgische consul – een tachtiger – zal er verdedigd worden door zijn advocaat. Hij riskeert een zware celstraf. Waar het koppel op dit moment verblijft, is niet duidelijk. "Het is heel uitzonderlijk dat we in België een echt spionageproces hebben", zegt Kristof Clerix. "Meestal wordt dit soort zaken diplomatiek opgelost en krijgt het publiek geen inkijk in de modus operandi van spionnen. Misschien is dat vandaag dus wel anders".

Voor het spionagekoppel eist het federaal parket een effectieve gevangenisstraf van vijf jaar. Vier geheim agenten van de Russische buitenlandse inlichtingendienst riskeren dezelfde straf. Voor de diplomaat, die ook geheime informatie doorspeelde, vraagt het parket een symbolische straf van vijf jaar met uitstel en een geldboete. Het vonnis valt op 26 april.