Honderden misdrijven, 5 moorden, slechts 6,5 jaar cel. Met hoeveel kunnen politie-informanten eigenlijk wegkomen?

Gary Haggarty (46) was de vroegere leider van het protestants-unionistische UVF (Ulster Volunteer Force) in Belfast. Hij bekende in totaal vijf moorden en 202 terreurmisdrijven. De feiten strekken zich uit over zestien jaar en werden tussen 1991 en 2007 gepleegd. Op 28 januari kreeg de man in de Belfast Crown Court zijn straf te horen voor al die misdaden: amper 6,5 jaar. Dat dankzij een controversiële deal die hij maakte met de staat. Want van zijn oorspronkelijke straf van 35 jaar kon wel wat van af. Zo was er de reductie van 75 procent omdat hij 11 jaar lang assistentie had verleend aan de politie als informant, en nog eens 25 procent van wat overbleef omdat hij schuldig had gepleit.

Op de strafrechtbank in januari duurde het bijna een uur en half voor de rechter was uitgepraat over de meer dan 200 misdrijven die Haggarty had bekend. Er waren onder meer de vijf moorden, vijf pogingen tot moord, 23 samenzweringen voor het plegen van moord, vier ontvoeringen, vijf gijzelingen, een handvol brandstichtingen, 66 misdrijven op het vlak van wapenbezit en 10 voor het bezit van explosieven, 18 moedwillige verwondingen, 2 gevallen van gewelddadige inbraak en de vernieling van verschillende woningen.

Maar dat was nog niet alles. Zo waren er ook vele ‘TIC’s’, oftewel ‘offences taken into consideration’. Dat zijn overtredingen, doorgaans minder zwaar, die ingebracht mogen worden als een manier om de politie en het gerecht tijd en geld te besparen. Als iemand bijvoorbeeld schuldig pleit voor vier winkeldiefstallen kunnen overtreders de rechtbank vragen om twee andere overtredingen in het kader van winkeldiefstal als TIC’s te beschouwen. 

In het geval van Haggarty waren er zo maar even 304 bijkomende overtredingen die in rekening werden gebracht, zoals een hoop kwaadwillige verwondingen, wapenbezit (van baseballknuppels tot machinegeweren en aanvalswapens), geldafpersing van restaurants en een biljartzaal, afpersing (voor benzine) van een tankstation en brandstichting in een tankstation, 37 mishandelingen, diefstal, autodiefstal, bezit van amfetamine en cannabis met het oog op dealen, enzovoort enzovoort. 

Opgeteld goed voor een zwaar misdrijf om de zoveel dagen, 16 jaar lang.

Het eerste dodelijke slachtoffer van Haggarty was de 55-jarige Sean McParland, die in 1994 werd vermoord toen hij aan het babysitten was op zijn vier kleinkinderen. Het bleek uiteindelijk een vergissing: het beoogde slachtoffer was eigenlijk de schoonzoon van McParland. 

Daarnaast is er de moord op Gary Convie (24) en Eamon Fox (44), twee katholieke werkmannen die in 1994 werden doodgeschoten terwijl ze hun lunch aan het opeten waren in een voertuig. Bouwvakker Sean McDermott (37) werd ontvoerd en doodgeschoten in augustus 1994. Haggarty leverde het wapen voor die moord.

Een ander slachtoffer is de 39-jarige John Harbinson, die in 1997 in een steegje werd vastgebonden en met een hamer werd doodgeslagen. Volgens verklaringen van Haggarty was het niet de bedoeling de man te doden – wel gewoon pijn doen. Achteraan in de zaal hoorde zoon Aaron McCone met walging aan hoe zijn vader voor dood was achtergelaten met meerdere schedelfracturen, acht gebroken ribben, twee geperforeerde longen en breuken aan zijn enkel en beide polsen. 

Haggarty is een seriemoordenaar, een sadist, een ontvoerder, een drugsdealer, kortom een 'eenmanstsunami van misdaden', zo omschrijft The Guardian hem. Allemaal in zijn hoedanigheid als vooraanstaand lid van een protestantse militie die tegen de IRA en andere Ierse republikeinse krachten vocht om Noord-Ierland onder Brits gezag te houden. De reden waarom hij zolang zijn criminele gang kon gaan? Omdat hij 11 jaar lang ook betaald werkte voor de Britse staat, als politie-informant. Een krachtig wapen van de staat tijdens drie decennia van de Noord-Ierse ‘Troubles’ van 1968 tot 1998. Informanten waren een vitale bron van informatie voor de politie en het leger in de gewelddadige periode. En ook daarna. Haggarty was in totaal 11 jaar lang informant, van 1993 tot 2004. 

Toen hij in 2009 werd gearresteerd, initieel om hem te ondervragen voor de moord op Harbinson, maakte hij de deal van zijn leven door officieel een “assisterende misdadiger” (een 'supergrass') te worden. Daarbij werd hij verplicht alles wat hij had gedaan op te biechten in ruil voor bescherming en een zekere immuniteit van vervolging. Hij moest ook bewijs aanleveren tegen andere terreurverdachten. Haggarty werd in totaal meer dan duizend keer door de politie ondervraagd.

Na een lang onderzoek - bijna vier jaar in voorhechtenis - kreeg hij begin dit jaar dan eindelijk zijn straf te horen: 6,5 jaar. De rechter die Haggarty veroordeelde, gaf toe dat het een verzwarende factor was dat de veertiger rechtstreeks betrokken was bij meerdere terroristische moorden, en dat hij en de organisatie die hij steunde individuele levens en de maatschappij in zijn geheel zware schade hadden toegebracht. Het verdict: levenslang (35 jaar gevangenisstraf). 

“Maar”, zo klonk het, “deze man heeft ‘substantiële assistentie’ verleend”. De rechter beklemtoonde dat Haggarty als informant de politie van 300 stukken informatie voorzag en ook 44 misdrijven voorkwam; inclusief moorden, bomaanslagen, steekpartijen en brandstichting. Daarnaast bracht hij zijn contacten op de hoogte van 34 mensen wiens leven in gevaar was door de UVF. Hij gaf ook informatie over wapens en explosieven, rekrutering enzovoort. En met zijn job als bandenlegger konden de inlichtingendiensten via hem zendertjes plaatsen op auto’s van mensen in wie ze geïnteresseerd waren. “De misdaden die Gary Haggarty beging, de levens die hij wegnam, de levens die hij verwoestte... moeten tegen deze zaken afgewogen worden”, aldus de rechter.

Woog die waarde voor de staat echter op tegen de miserie en chaos die Haggarty had veroorzaakt? Wel, uiteindelijk bleek de hulp van de informant niet zo nuttig. Slechts één man zit in de cel ten gevolge van de aangeleverde info van Haggarty, voor twee moorden. Andere namen die hij noemde, van leden van de UVF, worden niet vervolgd omdat er niet genoeg bewijs is om ze te veroordelen.

“Waar is de gerechtigheid in dit land?”, zuchtte Kieran Fox, zoon van Eamon Fox, nadat hij hoorde dat de moordenaar van zijn vader snel weer zal vrijkomen. “Het gerechtelijk systeem lijkt wel ontworpen om de crimineel te helpen. Deze man is een seriemoordenaar. Hij was een betaalde informant. Hij mocht zomaar moorden. De politie wist dat en liet hem gewoon begaan.” 

Ook de andere nabestaanden blijven verweesd en verbitterd achter. Hoewel ze voorbereid waren op een strafvermindering hadden ze nooit gedacht dat Haggarty zo'n grote strafreductie zou krijgen. “Het is onacceptabel dat zoveel onschuldige mensen zijn gestorven en dat diegenen met bloed aan hun handen een ‘korting’ op hun straf krijgen”, klinkt het verbolgen bij de zoon van Harbinson. 

De openbare aanklager begrijpt dat de uitkomst voor de nabestaanden pijnlijk is.“Ik hoop dat het ergens een beetje steun brengt dat hij wel tot verantwoording werd geroepen voor zijn acties.”

Een beroep tegen het vonnis kan overigens misschien niet doorgaan omdat het Openbaar Ministerie de wettelijke deadline heeft gemist, schreef de BBC vorige week nog. De 60-pagina's tellende inzending om bezwaar aan te tekenen tegen de strafmaat werd na een deadline van 28 dagen binnengebracht om 16.25 uur, de juridische dienst sluit om 16 uur.