De radicale reden waarom we Internationale Vrouwendag op 8 maart vieren

De Verenigde Naties verklaarden 8 maart in 1975 officieel 'International Women's Day' - dat jaar was ook niet toevallig International Women's Year. De oorsprong van de dag moet je echter een heel stuk vroeger zoeken, in februari 1908. Toen namen duizenden vrouwen, die allemaal in kledingfabrieken werkten, deel aan een staking en trokken door de straten van New York. Ze protesteerden tegen de harde werkomstandigheden van hun industrie. Hun omgeving was minder veilig dan die van mannelijke werkers, ze verdienden minder en kregen te maken met seksuele intimidatie.

Een jaar later was er echter bitter weinig veranderd; er werd nog steeds regelmatig gestaakt. Om dat eerste jaar van protest te vieren, werd 28 februari 1909 uitgeroepen tot National Women's Day door de Socialist Party van de Verenigde Staten. Ene Clara Zetkin kwam vervolgens op het idee om van de dag een internationale gelegenheid te maken. Ze stelde haar plan voor op de International Conference of Working Women in Kopenhagen in 1910. Er waren 100 vrouwen uit 17 landen aanwezig, en Clara's idee werd unaniem goedgekeurd.

In 1911 werd de Internationale Vrouwendag dan voor het eerst 'echt' gevierd in landen als Oostenrijk, Denemarken, Duitsland en Zwitserland. Het honderdjarig bestaan werd gehouden in 2011, dus vandaag maken we eigenlijk de 107e Vrouwendag mee.

Het initiatief van Clara Zetkin verspreidde zich snel doorheen Europa, maar er was toen nog geen sprake van een vaste dag. Die kwam er pas in 1917, en dan nog wel uit Russische hoek. De situatie in het land was op dat moment erg onstabiel. De Eerste Wereldoorlog had het land uitgeput, duizenden (jonge)mannen waren gesneuveld en er heerste een voedseltekort. De bevolking ging gebukt onder het beleid van de Tsaar en morde.

Begin maart kwam het protest tot een hoogtepunt toen de vrouwen uit de textielindustrie het werk neerlegden in de toenmalige hoofdstad Petrograd (nu Sint-Petersburg). Ze trokken de straat op en eisten 'brood en vrede', oftewel het einde van WOI, een einde aan de hongersnood en een einde aan het tsarisme. De boze vrouwen namen de hele stad in en zetten zo de Russische Revolutie in gang. Niet veel later kregen ze de steun van heel wat mannen uit zowat alle sectoren, en er vonden alle dagen massastakingen plaats. Een week later gaf Tsaar Nicolaas II zijn troon op, en de voorlopige regering kende stemrecht toe aan vrouwen. De weg naar het socialisme en de vorming van de Sovjet-Unie lag open.

Leuk detail: in Rusland vond die eerste vrouwenstaking eigenlijk niet plaats op 8 maart, maar op zondag 23 februari. Het Russische rijk volgde toen immers nog de Juliaanse kalender. Omgerekend naar het Gregoriaanse systeem kom je dan uit op 8 maart.

Is er dan geen dag waarop de man centraal staat? Jawel, er is wel degelijk een Internationale mannendag, en die gaat altijd door op 19 november. Maar de dag kent geen rijke geschiedenis zoals Internationale Vrouwendag: ze dateert uit de jaren '90 en wordt niet erkend door de Verenigde Naties. En de meeste vrouwen zullen zeggen dat het alle dagen Mannendag is.

Internationale Vrouwendag wordt intussen zowat overal ter wereld gevierd, maar niet iedereen doet dat op dezelfde manier. In verschillende landen is het een officiële feestdag, zoals bijvoorbeeld in Rusland. Daar stijgt de verkoop rond die dag overigens met meer dan 50 procent, omdat mannen er een boeket kopen voor de vrouwen in hun omgeving. 

In China krijgen vrouwen dan weer een halve dag verlof, of dat raadt de overheid toch aan. In realiteit is het eerder een aanbeveling en doet elke werkgever wat hij wil. In de praktijk wordt dit dan ook niet vaak toegepast.

In de Verenigde Staten luidt Vrouwendag ook meteen 'Women's History Month' in. Een presidentiële verklaring eert er ieder jaar de prestaties van Amerikaanse vrouwen.

En in ons land? Wel, daar is de toestand een beetje gecompliceerd. Naast Internationale Vrouwendag wordt er bij ons ook een Nationale Vrouwendag aangehouden door verschillende organisaties. Die gaat elk jaar door op 11 november en wordt dus gedeeld met Wapenstilstand. In 2003 diende senator Fatma Pehlivan (sp.a) wel een wetsvoorstel in om ook 8 maart tot een officiële feestdag te verklaren, maar intussen is er nog steeds geen beslissing genomen over de kwestie.