Waarom voedselschandalen zo vaak dierlijke producten treffen
Stijn Bruers is moraalfilosoof en auteur van het boek Morele illusies.
Bekijk eens de grote Europese voedselschandalen van de afgelopen jaren: vogelgriep bij Engelse en Hongaarse kalkoenen (2007), dioxine in Iers varkensvlees (2008), aflatoxine in Roemeense en Kroatische melk (2013), illegaal toegevoegd paardenvlees in rundvleesburgers (2013), fipronil in Nederlandse en Belgische kippeneieren (2017) en nu de fraude bij het vleesverwerkend bedrijf Veviba. Tel daar nog de dierenleedschandalen bij, zoals de Spaanse varkensworst die vorige maand uit de rekken van Delhaize en Colruyt werd gehaald. Wat hebben deze schandalen met elkaar gemeen. Het gaat telkens om dierlijke producten. Toeval?
'Wat hebben deze schandalen met elkaar gemeen. Het gaat telkens om dierlijke producten. Toeval?'
In tegenstelling tot plantaardige producten gaat de productie van vlees, zuivel en eieren gepaard met dierenleed en onhygiënische omstandigheden. Meer dan één op drie varkenshouders is besmet met een MRSA-bacterie: een bacterie die multiresistent is tegen veel antibiotica. Ook in kippenvlees zit vaak een EHEC-vergif dat darmbloedingen veroorzaakt en geproduceerd wordt door antibioticaresistente E.coli bacteriën. Verder kennen we nog de salmonella, listeria en campylobacter. Geen wonder dat dierlijke producten veruit de meeste voedselvergiftigingen veroorzaken. Wil je met een zware diarree naar het ziekenhuis? Eet dan vooral kip.
Meer dan de helft van de antibiotica is bestemd voor de veeteelt. In die veeteelt ontstaan ook nieuwe virussen die samen met de antibioticaresistente bacteriën een groot risico vormen voor de volksgezondheid. Onderzoekers publiceerden in het wetenschappelijk vakblad Nature dat naar schatting 15 procent van alle nieuwe menselijke ziektes ontstaan in de veeteelt. Dat zegt genoeg over de ongezonde omstandigheden waarin veedieren gehouden worden.
'Onderzoekers publiceerden in het wetenschappelijk vakblad Nature dat naar schatting 15% van alle nieuwe menselijke ziektes ontstaan in de veeteelt'
En dierlijke producten hebben nog meer rode kaarten, zoals de hoge milieu-impact en de chronische ziektes. Volgens de World Health Organization is bewerkt vlees kankerverwekkend. Het verzadigd vet in dierlijke producten veroorzaakt dan weer hart- en vaatziekten en diabetes.
Wat is dan de totale gezondheidsimpact? Marco Springmann en zijn onderzoeksteam van de Universiteit van Oxford publiceerden in 2016 een onderzoek waarin ze keken naar talrijke gezondheidsstudies die voedingspatronen vergeleken. Hun resultaten waren frappant: neem duizend willekeurige mensen in het jaar 2050. Bij een gangbaar westers voedingspatroon met veel dierlijke producten, zouden er dat jaar ongeveer tien mensen van die groep sterven. Maar wat als al die mensen veganistisch eten, zonder dierlijke producten? Dan zouden er negen sterven. Een op tien doodsoorzaken is dus onze overdadige consumptie van dierlijke producten en onze te kleine porties groenten, fruit, zaden, noten, peulvruchten en volkoren granen.
'Een op tien doodsoorzaken is dus onze overdadige consumptie van dierlijke producten en onze te kleine porties groenten, fruit, zaden, noten, peulvruchten en volkoren granen'
De voedingsindustrie staat niet stil: met het huidige gevarieerde aanbod aan voedzame diervrije producten in supermarkten kunnen veganisten zelfs gezonder eten dan vleeseters. In de vleesindustrie zijn de mogelijkheden voor gezonde voeding zeer beperkt: de gezonde eiwitten, vitaminen en mineralen zitten altijd verpakt in ongezonde stoffen en schadelijke organismen. De mogelijkheden voor gezonde diervrije voeding zijn daarentegen eindeloos. Het hoogtepunt in deze ontwikkeling is het diervrij cultuurvlees dat op het punt staat de markt te betreden. In de meest hygiënische omstandigheden worden spiercellen gekweekt zoals bier wordt gebrouwen. Dezelfde smaak als dierlijk vlees, maar dan zonder dier en dus zonder de schadelijke bacteriën.
Blijkbaar doen we niet enkel de dieren maar ook onszelf nogal wat aan als we zoveel dierlijke producten blijven eten. Dat is een vreemd gegeven. De psychologie en sociologie van onze vleescultuur is ongemeen bizar. Tot voor kort was onze vleesconsumptie nog begrijpelijk, gezien onze evolutie, onze gebrekkige morele ontwikkeling en de beperkte staat van de voedingswetenschappen. Maar de tijden veranderen snel. Onze morele ontwikkeling komt tot rijpheid met een groeiende aandacht voor dierenwelzijn. Ontwikkelingen in de voedingsleer zijn de veeteelt aan het voorbijsteken. Meer en meer mensen willen van het vlees af. Die mensen kunnen zich bijvoorbeeld nog inschrijven voor Try Vegan, de opvolger van Dagen Zonder Vlees met meer dan 6000 deelnemers.
'Meer en meer mensen willen van het vlees af. Die mensen kunnen zich bijvoorbeeld nog inschrijven voor Try Vegan, de opvolger van Dagen Zonder Vlees'