Altruïstisch en doelgericht? Dan raak je sneller verslaafd aan Facebook

Het was al bekend dat verslaving aan alcohol of drugs samenhangt met bepaalde persoonlijkheidskenmerken. Isaac Vaghefi van de Amerikaanse Binghamton-universiteit (New York) zag dat dergelijk onderzoek nog niet was gebeurd voor verslaving aan sociale media. 

Een interessante insteek, want de laatste tijd krijgen sociaalnetwerksites zoals Facebook steeds meer kritiek voor hun verslavende karakter.

De wetenschapper liet driehonderd studenten een vragenlijst invullen om te zien welke van de vijf grote persoonlijkheidskenmerken een rol speelden bij verslaving aan sociale media: extraversie, altruïsme, openheid, doelgerichtheid of emotionele stabiliteit.

Drie persoonlijkheidskenmerken bleken eruit te springen: altruïsme, doelgerichtheid en emotionele stabiliteit. Extraversie en openheid speelden geen rol van betekenis.

Maar het is niet zo dat één persoonlijkheidskenmerk de doorslag geeft. Het is de interactie tussen bepaalde persoonlijkheidskenmerken die iemand gevoeliger maakt voor verslaving aan sociale media. Het is "complex en gecompliceerd", zegt Vaghefi.

Altruïsme op zich, bijvoorbeeld, leidt niet tot een hoger of lager risico op verslaving aan sociale media. Maar mensen die laag scoren op altruïsme en doelgerichtheid, lopen wel meer risico. Met andere woorden, wie vooral zijn eigen belang najaagt en niet gedisciplineerd is, zal minder makkelijk aan Facebook kunnen weerstaan.

Vreemd genoeg geldt ook het tegenovergestelde. Wie het belang van een ander hoger plaatst dan zijn eigen belang (altruïsme) en ook regelmatig allerlei doelen bereikt (doelgerichtheid), loopt een hoger risico op verslaving aan sociale media.

Dat is onverwacht, zegt Vaghefi. Een mogelijke verklaring is dat het om een "rationele verslaving" gaat. Sommige mensen gaan dan bewust vaker sociale media gebruiken om er zoveel mogelijk sociale voordelen uit te halen. Een doelgericht, altruïstisch persoon kan er een punt van maken zo vaak mogelijk op Facebook te zitten om daar de relaties met vrienden te onderhouden.

Het gaat dan niet om irrationele verslaving, of een verslaving die voorkomt uit een gebrek aan zelfbeheersing, maar om een verslaving die het gevolg is van een rationeel proces.

Voorspelbaarder was het resultaat voor de interactie tussen emotionele stabiliteit en doelgerichtheid. Emotionele instabiliteit op zich vergroot het risico op verslaving aan sociale media. Net zoals doelgerichtheid op zich iemand minder gevoelig maakt voor die verslaving.

Maar de combinatie van beide geeft een ander plaatje. Emotionele instabiliteit ondermijnt de positieve gevolgen van de doelgerichtheid. Wie gedisciplineerd is en dus regelmatig allerlei doelen kan bereiken, maar tegelijk vaak angstig is, zal minder aan sociale media kunnen weerstaan dan andere doelgerichte mensen.