Stopt het ooit nog met de vleesschandalen?

Vleesindustrie, quo vadis? Stopt het ooit nog met de vleesschandalen? Na elk nieuw schandaal dat aan de crisiscommunicatieve controle is ontsnapt, luidt de klassieke reactie van hogerhand: "Nulrisico bestaat niet, er kan altijd wel iets mislopen." Tot het volgende schandaal het land in rep en roer zet. Dan is het weer alle hens aan dek. Het klassieke verhaal van 'ze dronken een glas, ze deden een plas en alles bleef zoals het was'. Want ten gronde verandert er niets.

Tijdens de varkenspestcrisis in 1990 klaagde ik als jonge dierenactivist de misselijkmakende wreedheden aan die zich afspeelden in het vilbeluik van Denderleeuw, waar door het ministerie van landbouw opgevorderde miliciens varkens op weerzinwekkende wijze afslachtten. Eén miljoen zieke én gezonde dieren werden geëlektrocuteerd. Het kostte de belastingbetaler miljarden. De dioxinecrisis volgde enkele jaren later. Zes miljoen kippen werden geruimd. Mond-en-klauwzeer sloeg toe. In Groot-Brittannië gingen miljoenen koeien in vlammen op. Ons land bleef van het ergste onheil gespaard. De dollekoeienziekte sloeg een nog grotere bres in het onaantastbaar gewaande vleesimago. De wreedheden op de veemarkten die GAIA eind 2000 onthulde, joegen schokgolven van verontwaardiging door de samenleving in binnen- en buitenland. Volgende crisis: vogelgriep. 35 miljoen kippen 'geruimd'. Meer recent: de fraude met paardenvlees, de schandalen omtrent dierenmishandeling in de slachthuizen en de fipronilcrisis. En nu het gesjoemel bij vleesverwerker Veviba, die eerder werd aangeklaagd wegens dierenmishandeling in een van zijn slachthuizen. Houdt het dan nooit op?

Het voedselveiligheidsagentschap (FAVV) heeft ontegensprekelijk zijn sporen verdiend en noodzakelijke orde in de chaos van weleer gecreëerd. Hoogst waarschijnlijk heeft het FAVV ons meermaals voor nog erger behoed. Maar is er na bijna twintig jaar voedselveiligheidsagentschap niet wat metaalmoeheid opgetreden, scheurtjes in de reactorwanden van de waakhond-mastodont? Vaart het FAVV niet beter opnieuw onder de minister van Volksgezondheid performanter horizonten tegemoet? Ik wil geen afbreuk doen aan de kwaliteit van het beleid van Denis Ducarme (MR), maar met de federale landbouwminister als voogdijminister valt nooit uit te sluiten dat landbouweconomische en agro-industriële belangen bij de kosten-batenanalyse doorgaans net iets zwaarder doorwegen dan het algemene belang.

Lees: Verbist, de onbekende koning van de koehandel (+)

Regionalisering

In het dossier van de door het FAVV erkende en door GAIA als illegaal gecontesteerde pop up-slachthuizen voor onverdoofde rituele slachtingen in Antwerpen en Limburg, benadrukte het FAVV letterlijk het delicate karakter van de kwestie waarmee rekening moet worden gehouden. Ook dat soort overwegingen lijkt dus mee te spelen bij de beoordelingswijze van het FAVV. Sinds Dierenwelzijn bij de zesde staatshervorming werd geregionaliseerd, Dierenwelzijn gescheiden bleef van Landbouw en ondergebracht bij een volwaardige minister van Dierenwelzijn, die de bevoegdheid in zijn titulatuur draagt, is er een nieuwe dynamiek die bijdraagt tot een grotere politieke gevoeligheid en belangstelling voor het thema. Dierenwelzijn staat nu hoger op de politieke agenda. België is nog lang geen aards dierenparadijs, maar hoort niet langer bij de slecht(st)e leerlingen van de klas.

Maar de behandeling van de meeste dieren voor de industriële vleesproductie is nog steeds ondermaats. De verantwoordelijke beleidsinstanties beloven wel meer dierenwelzijn voor vleesproductie, maar staan niet te springen om werkelijk doeltreffende maatregelen te nemen. De nadruk ligt nog steeds op kwantiteit - exportgerichte bulkproductie boven! - ten koste van dierenwelzijn, milieu, volksgezondheid en voedselveiligheid.

Lees: Hoe het betrokken parket in diepe crisis verkeert (+)

Daarbij komt dat de retailers, die een prijzenslag voeren op het scherpst van de snee en de consument meeslepen in een race to the bottom: steeds goedkoper vlees verkopen, wat leidt tot steeds meer dierenellende. De retail moet daarmee stoppen. Hoogst ongelukkig dus dat minister Peeters (CD&V) - voormalig Vlaams landbouwminister - maatregelen wil nemen tegen de duurdere grootwarenhuizen in België, in vergelijking met andere landen.

In vitro

Hoe zie ik de toekomst van de vleesproductie? Het moet met minder vlees en minder dieren, van betere kwaliteit, geproduceerd met meer respect voor dierenwelzijn, milieu en voedselveiligheid, en anders: de toekomst van het vlees is in vitro of kweekvlees, op basis van dierlijke stamcellen. Echt vlees, zonder enig verschil qua smaak en textuur. Je hoeft er geen dieren voor te slachten en het voorkomt allerlei kwalijke aspecten van vleesproductie voor het klimaat. Het onderzoek vordert. De kweekhamburger ligt in de VS al in de rekken. Bill Gates en Richard Branson investeren in de technologie. Vleesverwerkende bedrijven, ook bij ons, ontwikkelen plantaardige vleesvervangers en mengvormen (deels vlees, deels plantaardig). Waarop wacht Vlaanderen om daarin te investeren?