Gatz over NTGent-voorstelling met IS-strijders: "Het lijkt me eerder een stunt dan een artistiek project"

Lam Gods wordt deze herfst de openingsproductie van Milo Rau, de nieuwe artistiek directeur van NTGent. "De personages op het beroemde schilderij waren Gentenaars uit de tijd van de gebroeders Van Eyck", zegt productieleider Annabel Heyse. "Rau wil het schilderij omvormen tot een theatervoorstelling over de Gentse samenleving van vandaag."

Heyse zoekt daarom in opdracht van de Zwitserse regisseur een reeks uiteenlopende profielen. Een Adam en een Eva, "die bereid zijn om in het 'historische kostuum' van de eerste mensen te spelen". Een Abel en een Kain. Rechtvaardige Rechters natuurlijk ook. En Ridders van Christus.

Op het originele Lam Gods figureren die laatsten op het linker-onderpaneel, tussen de Rechtvaardige Rechters en het eigenlijke Lam Gods. De Van Eycks zagen in hen "de heldhaftige verdedigers van het christelijke geloof", schreef de vermaarde kunsthistoricus Leo Van Puyvelde in zijn standaardwerk over het schilderij. Het gaat eigenlijk om de kruisvaarders van destijds.

Extremere profielen

"In onze moderne, superdiverse maatschappij moet het begrip kruisvaarder natuurlijk opengetrokken worden", vindt productieleider Annabel Heyse. NTGent zoekt daarom naar "overtuigde gelovigen". En dat gaat heel breed, afgaande op de website. "U vecht voor uw overtuigingen? Voor God? Draagt u graag uw overtuigingen uit? U hebt gevochten voor IS? Of bent strijdvaardig voor andere religies?"

"Ik wil nu niet zeggen dat we actief IS-strijders aan het rekruteren zijn", zegt Tom De Clercq, persverantwoordelijke van NTGent. "We willen een hedendaags, relevant stuk maken over een problematiek in onze samenleving. Daarvoor zoeken we mensen met interessante verhalen. Daar mogen wat extremere profielen bij zitten. Die zijn vaak interessanter dan de minder extreme."

In mails is men nochtans iets explicieter over wat men echt zoekt. "Salafisten en jihadi's." Volgens De Clercq zijn ook getuigen van Jehova of erg katholieke mensen welkom.

Terreur

In De Ochtend op Radio 1 lichtte artistiek coördinator Steven Heene de oproep verder toe. "Het gaat niet om het rechtvaardigen van terroristische aanslagen, maar om het geloof en wat je daarvoor wilt doen." Hij beklemtoont, net als De Clercq, dat ook andere gelovigen de rol van 'ridders' kunnen innemen. 

Heene ontkent dat een teruggekeerde Syriëstrijder in Gent een vrij podium zal krijgen. "We gaan natuurlijk eerst met hen in gesprek, het stuk wordt ook geregisseerd." Dat de voorstelling kan choqueren geeft de artistiek coördinator toe. "We gaan een voorstelling maken die bij momenten confronterend kan zijn. Je kan provoceren qua gedachtegoed, maar we gaan geen misdadige dingen vergoelijken."

Krijg gratis nieuws uit Gent via WhatsApp

1. Voeg De Morgen toe aan uw contacten, met het nummer 0474 74 10 25

2. Open WhatsApp en stuur ons het bericht GENT AAN

3. Klaar! U ontvangt nu het laatste nieuws uit Gent.

Hoe werkt het precies?

Minister Gatz beklemtoont dat NTGent het volste recht heeft om dit te doen. "Ik heb een heel ruime visie op vlak van artistieke vrijheid, maar hier stelt zich een probleem met het strafrecht. Een teruggekeerde Syriëstrijder zal in principe aangehouden worden en niet op een of ander podium geraken."

Verschillende teruggekeerde Syriëstrijders zijn echter al berecht en een aantal van hen zit niet vast, door een voorwaardelijke straf. "In dat geval kan je als vrije mens deelnemen, zolang je op een podium niet aanzet tot haat of geweld", zegt Gatz. "Maar eerlijk gezegd denk ik niet dat het probleem zich zal stellen, het zal niet eenvoudig zijn om zo iemand te vinden. Ik ken de beweegredenen van Milo Rau niet, maar vraag me af of het niet eerder een stunt is dan een artistiek project."

Moeizame zoektocht

Arabist en jihadkenner Pieter Van Ostaeyen denkt dat de zoektocht moeizaam zal verlopen. Iets wat productieleider Annabel Heyse trouwens bevestigt. "Het is naïef te veronderstellen dat teruggekeerde strijders zich in de kijker willen werken in een toneelstuk dat draait rond een christelijk thema", zegt Van Ostaeyen. "Bovendien moeten ze samen het podium op met een naakte man en naakte vrouw. Dat zie ik geen enkele salafist - laat staan een jihadi - doen. De meeste terugkeerders willen ook absoluut uit de aandacht blijven."

Heene stelt dat tot nu toe geen enkele salafist of jihadist zich heeft gemeld voor de rol.

Bekeringsdrang

Toch sluit Van Ostaeyen niet uit dat er hier of daar wel "een uitzondering" te vinden zal zijn. "Maar zo iemand lijkt me dan gedreven door een vorm van bekeringsdrang. De vraag op de website van NTGent lijkt erop te wijzen dat men echt geradicaliseerden zoekt, die willen toelichten waarom ze voor IS gestreden hebben. Ik vraag me af in hoeverre het ethisch verantwoord is een teruggekeerde strijder zo'n pleidooi te laten afsteken, twee jaar na de aanslagen in Brussel."

NTGent-persverantwoordelijke Tom De Clercq: "Als zo'n verhaal van een nog altijd overtuigde Syriëstrijder in de voorstelling past, willen we dat niet uitsluiten. We gaan alle kanten van dat probleem bekijken."

Voor de Rechtvaardige Rechters zoekt het NTGent voormalige rechters (want rechters in functie mogen niet meedoen aan zo'n productie), voor de rol van Kaïn, de broedermoordenaar van Abel, wordt naar ex-gedetineerden gezocht. "We hebben niet per se een moordenaar nodig, maar het kan", zegt De Clercq.

Is het theater dan niet bang voor commotie. Ach nee, klinkt het. Rau maakte eerder al een voorstelling over Dutroux met kinderen, die trouwens goed ontvangen werd. De Clercq: "Hij wakkert graag de discussie aan."