Europa belooft sjoemelsoftware nu wel te controleren - Lukas De Vos

Lukas De Vos was journalist buitenland bij VRT Nieuws. Hij blijft met grote interesse de Europese en internationale politiek volgen.

Het geduld is op. Achttien jaar al bedriegen grote autobouwers hun klanten met valse beloften over milieuveiligheid en uitstootbeperkingen, en al die tijd heeft geen enkele Europese instantie gereageerd. De Commissaris voor Industrie, de Poolse Elzbieta Bienkowska, is de onwil van de concerns én de lidstaten beu. “Als er geen beweging komt uit de autosector, en de lidstaten onwillig blijven om de normen voor NOx en fijne stofdeeltjes af te dwingen, dan maak ik over enkele weken de zaak aanhangig bij de rechter.”

Het korte respijt dat de autosector krijgt om de vervuiling van de dieselwagens onder controle te brengen, moet volstaan om tijdig alle geviseerde auto's binnen te roepen.

Voor 8,5 miljoen Volkswagens zal er geen uitstel zijn: de firma heeft altijd geweigerd ook maar één stap in die richting te zetten. “Met VW ben ik klaar”, zegt Bienkowska, de bewijzen zijn er. Voor nog eens 11,5 miljoen diesels van andere merken dreigt eenzelfde ingreep.

Dan moet de software vervangen worden die na een laboratoriumtest de mechaniek uitschakelt waarmee de uitstoot beperkt wordt.

Europa is door de Verenigde Staten met de neus op de feiten gedrukt. Tot vijf keer toe bewoog Europa niet toen Washington om uitleg vroeg over het hemelsbrede verschil tussen laboratorium- en wegtesten.

De onbeweeglijkheid van Volkswagen heeft daar nu tot een strafrechtelijke zaak geleid, waarbij een boete van 35.000 dollar per maand wordt opgelegd voor elke wagen die niet voldoet aan de milieu-eisen.

Het Europees Parlement heeft een half jaar geleden een onderzoekscomité opgezet om na te gaan wat er allemaal fout loopt. Voorzitster Kathleen Van Brempt (SP.A) heeft al flink wat hoorzittingen gehouden met oud-commissarissen Verheugen, Potocnik en Tajani, met ngo's en verbruikersverenigingen, met de industrie zelf.

“Ik wil niemand aan de schandpaal spijkeren, maar een gewetensonderzoek dringt zich op. Ook de nalatigheid van het Europees Parlement zelf om goedgekeurde richtlijnen niet op te volgen en de invulling door de lidstaten te controleren moeten we in de ogen kijken.”

Voor Van Brempt is niet de boete of de schadevergoeding van de autobouwers van essentieel belang, wel het respect voor de afgesproken normen. “72.000 doden per jaar als gevolg van de bezoedeling met NOx en fijn stof zijn ontoelaatbaar. Alle vervalste auto's moeten weer naar de garage.”

Parlementslid Mark Demesmaeker (N-VA) sluit zich daarbij aan: “In het belang van de volksgezondheid, het milieu en het consumentenvertrouwen. In Europa sterven jaarlijks 400.000 mensen vroegtijdig aan de gevolgen van luchtvervuiling.”

De Europese Commissie mikt nu niet alleen op de vervalsers, zoals Fiat (waar de beperkte uitstoot na 22 minuten uitvalt), of Renault (idem bij minder dan 17 graden). Ook de lidstaten krijgen ervan langs. “Het gaat om twee grove fouten”, zegt mederapporteur Gerben Jan Gerbrandy (ALDE).

“Er zijn landen die de typegoedkeuring verleenden, zoals Nederland deed voor de Opel Zafira. Alleen de nationale overheden zijn immers bevoegd dat te doen. En er zijn de landen die weigerig staan om hun belangrijke auto-industrie iets in de weg te leggen."

Her Onderzoekscomité van het Europees parlement roept de komende maanden oud-ministers en toezichthouders op, en daaruit blijkt al "dat Frankrijk en Italië niet scheutig zijn om milieuminister Ségolène Royal, of om de minister van transport te laten getuigen. Ook Slovakije zal er niet zijn. Wel Denemarken en Finland, maar dat zijn ook de meest voorbeeldige landen van de EU. Maar zelfs Duitsland doet mee.”

Dat de autobouwers met een ei zitten, mag niet verbazen, zeker nu komende maandag een nieuw rapport verschijnt van de commissiedienst Vervoer en Milieu. Daarin staan hoogst verontrustende cijfers.

Het Europees Parlement is blij met de omslag van de Commissie. Ondervoorzitter Ivo Belet (CD&V) van het onderzoekscomité legt de nadruk op de concrete wetgeving die op stapel staat: “Autoproducenten zullen voortaan verplicht moeten aangeven welke emissiesoftware ze gebruiken en hiervoor groen licht moeten krijgen van de keuringsinstanties.”

Dat is nodig volgens Gerbrandy: “Gewoonlijk gebruiken fabrikanten minderwaardige software omdat het toch maar om een eenmalige test gaat. Het blijft pure misleiding.”

Vatbaar zijn de fabrikanten alleen als ze het voelen in hun portemonnee. Ivo Belet: “Autoproducenten zullen beboet kunnen worden, de Belgische overheid zal meer controles kunnen uitvoeren, met steun van de EU, en consumenten zullen de testresultaten op hun inschrijvingsbewijs vinden.”

Diezelfde verbruikers hebben volgens Europa ook recht op een schadevergoeding als ze een dieselwagen op grond van foute informatie of misleidende testgegevens gekocht hebben.

En nu afwachten of de lidstaten effectief in actie zullen schieten. Als ze stommetje blijven spelen, zal het Europees Hof de zaak in behandeling nemen. En dat Hof kijkt uitsluitend naar juridische inbreuken – die intussen ruimschoots bewezen zijn. De uitspraak staat dan al vast. Bedrieglijke praktijken. Met kwaadwillig opzet.