Expo toont Hugo Claus achter vele maskers: "Werkpaard en player"
Tien jaar na de dood van schrijver Hugo Claus stelt het Letterenhuis in Antwerpen voor de allereerste keer zijn archief tentoon. Actrice Hilde Van Mieghem maakte een intuïtieve keuze voor een bijzondere tentoonstelling.
Begin jaren 70 leest Hilde Van Mieghem op internaat stiekem - onder de lakens, met een zaklamp - Claus' dichtbundel “Een huis dat tussen nacht en morgen staat”. Ze wordt betrapt en een week geschorst. Op het einde van hetzelfde decennium speelt ze haar eerste filmrol als Christiane in de film “Vrijdag”. Waarbij regisseur Hugo Claus haar uitkiest op de toneelschool Studio Herman Teirlinck, terwijl ze achter de lichtbak staat.
"Map nummer 1"
Twee jaar geleden werd Hilde Van Mieghem door het Letterenhuis gevraagd om deze expo samen te stellen. “Van de meer dan 400 archiefmappen ben ik gewoon bij nummer 1 begonnen.” Ze doorploegde alle materiaal en herlas ook Claus’ boeken. “Het is een overdonderende hoeveelheid.”
Die man heeft geleefd voor honderd.
Het omvangrijke literaire archief van Hugo Claus kwam in 2015 via de Koning Boudewijnstichting bij het Letterenhuis terecht: acht strekkende meter kostbaar papier. Het wordt nu voor de eerste keer aan het publiek getoond.
Oorlog en liefde
“Ik heb puur emotioneel gekozen,” zegt Van Mieghem, “voor wat mij beroert en raakt.” Ze was vooral gefascineerd hoe Claus zijn eigen leven gebruikte in zijn werk, en de expo maakt die link duidelijk zichtbaar: wat hij in dagboeken, kladschriften of brieven schrijft komt soms letterlijk terecht in romans, verzen en theaterteksten. “Ook daarover heeft hij ons belogen," grinnikt Van Mieghem, "alsof hij nooit van zijn eigen leven uitging. Dat is niet waar.”
Wat ze gaandeweg merkte was dat oorlog en liefde de twee grote thema’s van Claus zijn, die in nagenoeg alle teksten opduiken, soms verhuld, soms openlijk.
Geef ons heden ons nucleair wapen
En vergeef ons onze voorlopige vrede
"Claus was een leugenaar, een player, hij speelde met de wereld, hij leidde mensen bij de neus waar hij ze wilde hebben, en hij wilde daar vooral zijn eigen kwetsbaarheid mee verstoppen,” stelt Hilde Van Mieghem. Naar de buitenwereld speelde hij een rol, “op de sofa liggend en pralines etend”, maar in werkelijkheid werkte hij keihard, elke dag, urenlang, “hij was een zeer ijverig schrijver”, stelt curator Van Mieghem vast.
Choucroute en brie
Dat valt af te lezen aan de veelheid die deze tentoonstelling biedt, scenografisch vormgegeven door Niek Kortekaas. In vier chronologische cirkelkamers zijn teksten in het groot te zien; in glazen kasten vind je de wonderbaarlijke originele handschriften van Claus en vroege versies, schetsen en schema's van zijn werken, vol doorhalingen, correcties en vaak ook versierd met leuke tekeningen.
Archivaris Johan Vanhecke wijst op een dagboekje uit 1961, waarin Claus nauwgezet bijhoudt wat hij leest (“Paris Match”), welke boodschappen hij doet (“Choucroute en brie - 48 fr”) of waar hij mee bezig is: “Tv-kijken en eten. Ik ondertussen verstrooid aan hoofdstuk 1B”. Het desbetreffende handgeschreven hoofdstuk uit “De verwondering” ligt er mooi naast.
Claus schreef met een kroontjespen, en “de tijd tussen het dopen in de inkt en het schrijven was precies de tijd om een gedachte juist te kunnen formuleren”, citeert Van Mieghem de meester.
"Hij kijkt ons aan"
Ook te zien: fragmenten uit de films die Claus regisseerde en veel interviews met hem, uit het VRT-archief. Net buiten de exporuimte hangen reusachtige portretten. “Hij is dood, maar hij is er wel degelijk, en hij kijkt ons aan door het raam,” besluit Hilde Van Mieghem.
“Hugo Claus. Achter vele maskers” loopt van 17 maart tot en met 1 juli. Het Letterenhuis biedt ook een uitgebreid literair nevenprogramma aan. Op vrijdag 16 maart gaat “Culture Club” (Radio 1) live vanuit het Letterenhuis, waar de mooiste zin van Claus, gekozen door de luisteraars, wordt bekendgemaakt.
