De vrouw die Europa een geweten schopt

Je kunt haar wel eens spotten in Café Marnix, in de schaduw van het Europees Parlement, of in de eigenzinnige Brusselse bistro Cowfish. Maar niet voordat ze zich overdag uit de naad heeft gewerkt. Het mandaat van Emily O'Reilly (60) als ombudsvrouw van Europa loopt tot 2019. Een functie waarin ze eventueel wanbeheer in de instellingen en diensten van de Europese Unie onderzoekt. 

Daarbij schuwt ze de controverse niet. Meerdere grote namen werden door haar tot meer uitleg en transparantie aangemaand. Gewezen Commissievoorzitter José Manuel Barroso is de meest recente.

O'Reilly eist dat het ethisch comité van de Europese Commissie de baan van Barroso bij Goldman Sachs tegen het licht houdt. Ze verdenkt de Portugees van ordinair gelobby voor de zakenbank bij de Europese instellingen. Maar ook de omstreden flitsbenoeming van Martin Selmayr tot Europees topambtenaar is haar een onderzoek waard. Dat ze daarmee diametraal tegenover Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker komt te staan, zegt iets over haar onafhankelijkheid en de autonomie die ze in haar ambt ziet.

'Massale steun'

Het is niet voor het eerst dat O'Reilly tegen de schenen van het Europese establishment schopt. Ze riep de Commissie en de Europese Raad al op tot meer transparantie, en deinsde er niet voor terug om de president van de Europese Centrale Bank, Mario Draghi, te vragen om op te stappen uit de zogeheten G30. Zijn aanwezigheid in die Amerikaanse praatclub van hoge bankiers, beleidsmakers en bekende economen schaadt volgens haar de onafhankelijke reputatie van de centrale bank.

Ondanks de veldslagen in eigen rangen kan ze blijkbaar op steun rekenen van het Parlement. In 2014 herbevestigde een overweldigende meerderheid van 569 parlementsleden haar mandaat voor vijf jaar. Slechts 66 parlementsleden stemden tegen, 43 onthielden zich.

In Ierland is O'Reilly al langer bekend. Ze kreeg er de roepnaam Blonde Ambition, die zowel naar haar blonde lokken als haar gedrevenheid verwijst. Hoewel ze uitermate welbespraakt overkomt, verbleef ze als kleuter maanden in het ziekenhuis voor spraaktherapie. Aan het begin van haar loopbaan speelde haar dat enigszins parten. Vandaag is er niets meer van te merken. 

Na haar studies Europese talen en literatuur (University College in Dublin) gaat ze aan de slag als journalist bij de Sunday Tribune. Begin 2001, wanneer ze al drie stevige boeken en een ijzersterke reputatie op haar naam heeft staan, stapt ze over naar de politieke redactie van The Sunday Times. Ze omschreef toen de Ierse premier Bertie Ahern als een 'onzeker man met een monsterlijk ego'.

Twee jaar later wordt ze benoemd tot de eerste ombudsvrouw van Ierland. Een taak die ze sinds 2013 op het Europese niveau uitvoert en waarvoor ze voortdurend tussen Brussel, Straatsburg en Ierland pendelt. Daar woont haar gezin met vijf kinderen, waarvan eentje nog in het middelbaar zit.

'Vliegangst'

O'Reilly oogst uiteraard ook kritiek. Als voormalig journalist weet ze verdomd goed hoe ze de kranten moet halen. En haar strijd voor transparanter Europa zou deels door een zekere zelfverheerlijking zijn ingegeven, citeerde Politico enkele anonieme Europarlementariërs in een weinig lovend portret.

Verder kan ze heel stuurs overkomen, en als haar iets niet zint, dan spreekt haar lichaamstaal boekdelen. Achter de schermen in bijzijn van haar medewerkers zou ze dan weer van een gezonde dosis zelfspot getuigen. Zo is haar vliegangst legendarisch. "Maar met voldoende Sauvignon lukt het wel", liet ze verstaan. En ze is de eerste om zichzelf te nuanceren: "Ik denk dat ik zaken in beweging kan krijgen. Of het genoeg is, is een andere zaak."