Professor sociale psychologie: "Studenten denken dat prof wel gelijk zal hebben"

Van Overwalle doet het zelf geregeld als hij lesgeeft - mensen provoceren. Aan zijn eerstejaarsstudenten psychologie aan de Vrije Universiteit Brussel zegt hij bijvoorbeeld: "Jullie zijn allemaal racisten". Er zijn er telkens maar weinig die hem tegenspreken. "Mensen zijn geneigd om de zaken die ze horen voor waar aan te nemen", weet Van Overwalle uit onderzoek en uit ervaring.

"De eerste reactie is vaak dat ze geloven wat er wordt gezegd - het Nederlandse woord "waarnemen" geeft correct weer wat het betekent. Pas na enige tijd komen de persoonlijke bedenkingen." Van Overwalle heeft onlangs ook het publiek van zijn college voor de Universiteit van Vlaanderen (zie filmpje hieronder) beschuldigd van racisme. Ook hier kreeg hij weinig weerwerk, maar dat kan ook te maken hebben met de draaiende camera's. 

Aan de VUB zijn het vooral de jongste studenten die lauw reageren op zijn provocerende uitspraken. Van Overwalle vindt dat begrijpelijk. "Ze hebben veel ontzag voor de docerende prof en denken dat hij wel gelijk zal hebben. In het eerste jaar is de groep ook vrij groot, het is niet makkelijk om daarin als student je stem te verheffen. Als ik lesgeef aan masterstudenten is er meestal maar een dertigtal mensen, die voelen zich zekerder en gaan dan ook sneller in debat." Maar niet alleen professoren zijn een autoriteit, studenten zijn erg vatbaar voor alle informatie en (halve) waarheden die verspreid worden door de sociale media.

Wat zeker ook het gedrag van de studenten van het Gentse experiment kan verklaren, is hun gebrek aan kennis. Want ja, Van Overwalle vindt dat studenten soms weinig weten en dat ze ook veel vergeten van wat hij hen heeft geleerd. Als hij het bijvoorbeeld heeft over de evolutietheorie vs. het creationisme dan stelt hij vast dat een derde van zijn eerstejaarsstudenten de stelling gelooft dat de mens is ontstaan door tussenkomst van een of andere schepper. Ook hier geloven ze dus wat ze al eens hebben opgevangen, maar ze zijn vooral niet goed op de hoogte van de materie. 

En het is niet alleen in de aula dat Van Overwalle ervaart dat  bestaande overtuigingen en theoretische modellen zelden het voorwerp zijn van debat en kritiek. Als zijn universiteit een cursus voor leidinggevenden organiseert, heeft de professor sociale psychologie weleens bedenkingen bij sommige HR-modellen. Al te vaak moet hij dan horen dat het toch gaat om theorieën die al jarenlang standhouden en nog altijd geldig zijn. 

Bij het experiment aan de UGent kregen de studenten onder meer te horen: "Jullie zijn slaaf van jullie smartphone". Van Overwalle verwijt zijn studenten op gezette tijden net hetzelfde, maar hij méént het en hij duldt dan geen tegenspraak. "Als ik een student bezig zie met een smartphone, stuur ik hem of haar de aula uit. Daar heb ik een goede reden voor: studenten die swipen in de les, halen minder goede punten, is bewezen. Ik heb onlangs over dat onderzoek gelezen en omdat het me goed uitkomt, neem ik dat voor waar aan (lacht)."