Kan Vandeput het F-16-dossier nog tot een goed einde brengen?
Minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) staat onder druk. Verzweeg hij een rapport waaruit blijkt dat onze F-16's nog 6 jaar langer meekunnen? Of is het rapport hem niet bezorgd door de legertop? Hoe dan ook zit Vandeput met een probleem. Zijn partij N-VA steunt hem wel, al doet ze dat niet luidkeels.
Wankelt de positie van minister Vandeput?
Wat oppositiepartij SP.A bovenspitte, plaatst minister Vandeput in een heel kwetsbare positie. Ofwel was hij op de hoogte van het rapport en heeft hij het parlement voorgelogen. Dat zou een ernstig vergrijp zijn. Maar dat ontkent de minister zelf. In het andere geval was de minister niet op de hoogte en dat betekent dat de legertop een document voor hem en het hele land verborgen hield. Dat is een even slechte positie voor een minister. Hij komt dus over als iemand die machteloos, hulpeloos en kwetsbaar is. Eigenlijk kan hij niemand nog vertrouwen.
Een minister van Defensie doet heel vaak een beroep op gedetacheerde militairen om op het kabinet te komen werken. Als hij hen niet meer kan vertrouwen, zit hij in een heel precaire situatie. Zeker omdat de minister nog steeds degene is die de aankoop van de nieuwe gevechtsvliegtuigen politiek moet doorduwen.
Als je bovendien ziet dat mensen die niet tot het leger behoorden op het kabinet, de adjunct-kabinetschef, naar Lockheed-Martin (de Amerikaanse producent van de F-16 en de mogelijke opvolger F-35) is vertrokken, dan voel je hoe moeilijk het is voor de minister om iedereen nog te vertrouwen. Dat heeft de minister gisteren ook moeten toegeven.
Hoe reageert de N-VA?
Een minister neemt pas ontslag als zijn partij of zijn voorzitter hem laat vallen. Dat is op dit moment duidelijk niet het geval, want de partij steunt de minister. Al blijft het wel erg stil bij de partijgenoten van Vandeput. Er is niemand die het luidkeels voor hem opneemt. En dat is anders dan wanneer Theo Francken onder druk stond.
De N-VA wil weten of er een "rode kolonel" binnen de legertop zit die informatie doorspeelt aan oppositiepartijen
De N-VA wil op zoek gaan naar de bron van het lek. Ze willen weten wie deze studie heeft doorgegeven aan de SP.A. Is er sprake van een "rode kolonel" binnen de legertop die informatie doorspeelt aan oppositiepartijen? De partij laat weten dat die mensen de veiligheid en het belang van het land in gevaar zouden kunnen brengen.
Wat met de aankoop van de nieuwe gevechtsvliegtuigen?
De nieuwe informatie over de langere dienst van de F-16's leidt er niet toe dat de opvolgingsprocedure geschorst wordt. Dat proces is al heel vergevorderd.
Bovendien gaat de informatie over de langere levensduur over de "carrosserie" van de vliegtuigen. Over de metalen structuur en componenten dus, maar niet over de software.
Bovendien is België een van de laatste partners binnen de NAVO om te kiezen voor een vervanger voor de F-16. Het proces zal dus wel voortgezet worden, maar de vraag is vooral door wie, aangezien de minister daadkracht verloren heeft.
Wat zegt deze zaak over het begrip "politieke verantwoordelijkheid"?
Je zou je de vraag kunnen stellen of minister Vandeput de eer aan zichzelf moet houden. Dat zou "politieke verantwoordelijkheid nemen" heten. De interpretatie van dat begrip is over de jaren heen opgeschoven.
In de jaren '80 bleven ministers zitten na een crisis. Bijvoorbeeld Mark Eyskens (CVP) nadat een Palestijnse terrorist plots over de Grote Markt in Brussel had gelopen. Of Charles-Ferdinand Nothomb (PSC) na het Heizeldrama. Zij bleven zitten.
Als tegenreactie onder leiding van Jean-Luc Dehaene werd het begrip "politieke verantwoordelijkheid" anders ingevuld in de jaren '90. Bij de ontsnapping van Marc Dutroux stappen Johan Vande Lanotte (SP.A) en Stefaan De Clerck (CD&V) op. En bij de dioxinecrisis nemen Marcel Colla (SP.A) en Karel Pinxten (VLD) ontslag.
Nadien vervaagt het element "politieke verantwoordelijkheid". Op dit moment wordt ervoor gekozen om te blijven zitten. Jan Jambon (N-VA) bijvoorbeeld na de aanslagen op 22 maart 2016. Hij blijft zitten, ondanks eventuele fouten, met de redenering: Ik ben de best geplaatste om ervoor te zorgen dat het in de toekomst niet meer gebeurt. En dat lijkt nu ook de redeneringvan Steven Vandeput te zijn. Hij wil een onderzoek naar wat misliep om nadien met die informatie aan de slag te gaan.
Jacqueline Galant (MR) moest in 2016 wel ontslag nemen, nadat was gebleken dat zij gelogen had tegen het parlement en haar partijgenoot, premier Michel. Mocht blijken dat minister Vandeput gelogen heeft, dan zal zijn politieke carrière als minister waarschijnlijk ten einde zijn.