Nu ook in Nederland teken­encefalitis: wat moet u weten over deze hersen­ontsteking overgedragen door teken?

Teken associeert u wellicht met de ziekte van Lyme, maar TBE ("tick-borne encephalitis") of tekenencefalitis kan je onder meer oplopen in Oostenrijk of in het Zwarte Woud als je daar de natuur in trekt. Vorig jaar zijn voor het eerst drie besmettingen met TBE vastgesteld in Nederland, meldt het Tropisch Instituut in Antwerpen. Wat moet u weten over deze hersenontsteking die wordt overgedragen door teken? Lees het hier.

Van grieperigheid tot hersenontsteking

Teken zijn vooral bekend omdat ze de ziekte van Lyme kunnen veroorzaken, maar ze kunnen ook een virus doorgeven dat tekenencefalitis (TBE) veroorzaakt, een hersen(vlies)ontsteking. Die infectie kan levensgevaarlijk zijn, maar het is niet omdat je een tekenbeet ontdekt op je been, dat je meteen het ergste moet vrezen.

"Soms veroorzaakt een besmette teek alleen maar een grieperig gevoel", zegt Dr. Ula Maniewski van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG). "Er is pas sprake van een hersenontsteking wanneer er neurologische klachten optreden zoals hevige hoofdpijn, nekstijfheid, epilepsie. Dit gebeurt in 20 tot 30 procent van de besmettingen."

"Omdat TBE een virale infectie is, is de aandoening niet te behandelen. De symptomen kunnen enigszins verzacht worden met behulp van baxters met vocht of pijnstillers, maar er zit niets anders op dan het verloop van de infectie af te wachten. Naar schatting 1 tot 2 op de 100 van de patiënten met neurologische klachten overlijden en 10 tot 15 procent houdt er restletsels aan over, ze hebben bijvoorbeeld minder kracht in armen of benen."

Volgens Maniewski is het goed mogelijk dat TBE vaak niet wordt herkend als een patiënt bij de huisarts aanklopt met bovengenoemde neurologische klachten. Vorig jaar hebben ze in het ITG maar vier positieve stalen gezien - het Antwerpse instituut is in ons land het referentiecentrum voor TBE en andere virussen die door muggen en teken worden overgebracht.

Waar kan je tekenencefalitis oplopen?

Op de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde staan op een kaart alle landen ingekleurd waar je risico loopt op tekenencefalitis. Het gaat om landen in Centraal- en Oost-Europa en enkele plaatsen in Scandinavië. In stedelijk gebied is er geen gevaar, maar wie aan een wandelvakantie denkt of gaat kamperen of op een andere manier de natuur in trekt, moet zijn voorzorgen nemen.  Teken zijn actief van de lente tot de herfst, dus in de winter is er ook geen probleem. 

(Lees verder onder de kaart)

We lopen dus het risico om op een niet zo verre vakantie besmet te raken, maar in België is er nog geen sprake van TBE bij mensen.

Dat is wel het geval in Nederland, waar vorig jaar drie gevallen zijn gesignaleerd. Wat zijn de gevolgen nu? Want die mensen zijn in Nederland zelf besmet geraakt. "Drie besmettingen zijn geen reden om te gaan vaccineren", zegt Dr. Ula Maniewski van het Instituut voor Tropische Geneeskunde, "maar de overheid volgt de situatie wel nauwgezet en er wordt meer gesensibiliseerd". 

Met een vaccin speel je op veilig

Elk jaar als de zomervakantie eraan komt, roept het Instituut voor Tropische Geneeskunde mensen met vakantieplannen op om zich tijdig te laten vaccineren. Het gaat dan vooral om exotische bestemmingen, maar tekenencefalitis kan je dus ook dichter bij huis oplopen. Voor een natuurvakantie in het Zwarte Woud raadt het ITG een vaccin dan ook sterk aan.

Het vaccin FSME-IMMUN bestaat uit twee spuiten en nog een derde na enkele maanden en kost 39,73 euro per spuit. Na drie en vijf jaar volgt er een booster voor het vaccin. Om gevaccineerd te worden tegen tekenencefalitis kan je perfect bij de huisarts langsgaan.

De ziekte van Lyme, ook overgedragen door teken, is  genoegzaam bekend. Met tekenencefalitis zijn we veel minder vertrouwd, wellicht is er daarom ook weinig belangstelling voor het vaccin, té weinig, vindt Maniewski. Het ITG krijgt wel een groeiend aantal vragen over TBE, maar niet veel mensen komen zich ook laten vaccineren.

Geen korte broek en sandalen

Dezelfde tips om Lyme te voorkomen gelden overigens ook voor teken­encefalitis. Bedek je armen, benen en voeten als je door het open veld of in het bos wandelt. Je kan ook een outfit kopen die behandeld is met insecticiden of met een product dat insecten afstoot. 

Vlaamse vaccinatieweek

Sensibiliseringsacties komen er onder meer van de Vlaamse overheid. Eind april is er weer de Europese Vaccinatieweek, daarin zal deze keer ook de nodige aandacht worden besteed aan tekenencefalitis, omdat het duidelijk is dat het besmettingsgevaar dichterbij komt. 

Meest gelezen