De vervanging van de F-16’s blijft knetteren. In een intern kabinetsdocument van 32 pagina’s uit maart 2015 dat De Standaard kon inkijken, blijkt een grote appetijt voor ‘een gevechtsvliegtuig van de vijfde generatie’. Er wordt ook rechtstreeks verwezen naar de mogelijkheid om kernwapens te dragen.

‘Deze vliegtuigen (de F-16’s, red.) bieden niet de gepaste eigenschappen om een strategische vector te zijn die nucleaire bommen ongezien bij een opponent kan droppen (via een lage radar signatuur (stealth-karakter), via gerichte elektromagnetische tegenmaatregelen en via een capaciteit om mobiele radars te detecteren en te omzeilen). Dit kan enkel via ­gevechtsvliegtuigen van de vijfde generatie.’

De term ‘vijfde generatie’ is niet vast afgebakend. Vaak staat het synoniem voor een stealth-vliegtuig, dat onzichtbaar is op de vijandelijke radar. Om het kind een naam te geven: alleen de F-35 van het Amerikaanse Lockheed Martin voldoet daaraan. Ook verderop in de tekst wordt het ‘vijfdegeneratiegevechtsvliegtuig’ volop bejubeld. ‘Ondanks de hoge kostprijs van zowel de aankoop als het operationeel houden die een veelvoud is van die van de F-16’s’.

Volgens SP.A-Kamerlid Dirk Van der Maelen, die de documenten in handen kreeg, staat hiermee dan ook vast dat de hele procedure voor de vervanging van de F-16 een scam was. ‘De keuze voor de F-35 lag al in 2015 vast. Minister Vandeput heeft altijd ontkend dat de nucleaire capaciteit een ­belangrijk criterium zou zijn bij de keuze, maar daar blijkt niets van te kloppen. Hij heeft ook altijd ontkend dat hij een voorkeur had voor een bepaald toestel. Maar met deze nota, die als basis diende voor de onderhandelingen voor het aankoopdossier en de Strategische Visie, is duidelijk dat het kabinet en Vandeput hun keuze al gemaakt hadden.’

Geen finale nota

Het document draagt de titel ‘Algemene richtlijnen MOD (Minister van Defensie, red.) - Voorstel politieke onderhandelings­nota Strategische Visie’. Maar het is duidelijk geen finale nota. Sommige tabellen zijn nog blanco en vooraan de tekst staat bijvoorbeeld ‘Verschillende elementen te checken met specialisten’. Zo ook het intussen explosieve ‘verlenging en modernisering F16’.

Volgens Vandeput gaat het om ‘een van de vele tientallen documenten die circuleerden in brainstormsessies’. ‘Het dateert zelfs nog van voor de onderhandelingen over de Strategische Visie. Maar dit is niet hoe we de zaken aangepakt hebben. Ik denk zelfs niet dat dit in deze vorm ooit aan mij is voorgelegd.’

Toch kan het bestaan ervan niet zomaar weggewuifd worden. Vooral omdat het niet zomaar door eender wie werd opgesteld, maar wel door kapitein ter zee Renaud Flamant, de beleidsdirecteur Strategie op het kabinet, en door kapitein Pieter-Jan Parrein, destijds kabinetsmedewerker. Flamant en Parrein hielden ook de pen vast voor de Strategische Visie. Op het kabinet is nog te horen dat het gaat om militairen die het beste voorhadden met Defensie. ‘Als er een vliegtuig van de zevende generatie zou bestaan, dan zouden ze dat kiezen.’

Vandeput ontkent evenwel elke vooringenomenheid. ‘Dit is onzin. Kijk naar mijn Strategische Visie en kijk naar de RFGP (Request for Government Proposal, red.) die we uitstuurden. Het beste bewijs is dat Eurofighter, dat géén stealth heeft, in de laatste ronde zit en nog altijd overtuigd meedingt.’

Verlekkerd op F-35

De lekken van de voorbije week maakten duidelijk dat veel luchtmachters wel verlekkerd waren op de F-35. Een studie over de mogelijk langere levensduur van de F-16’s raakte niet tot bij de minister en bezwarende mails lekten bij bosjes. Dat in de dagen voorafgaand aan het eerste lek een Israëlische F-16 werd neergehaald boven Syrië, maakte de stealth-voorstanders in de toplaag alleen maar vastberadener.

De aanhoudende lekken brengen Vandeput dan wel in de problemen, binnen de regering wordt hij – voorlopig althans – gespaard. Ook op de kabinetten van de vicepremiers waarmee zijn kabinet maandenlang lastige onderhandelingen voerde over de Strategische Visie. Daar is te horen dat het team van Vandeput alvast niet aan tafel zat met een blik die volledig op de F-35 of stealth-capaciteit was gericht. ‘Neen. Er is geprobeerd om een zo neutraal mogelijk lastenboek op te stellen, gericht op ons ambitieniveau en op diepgaande strategische samenwerking met de uiteindelijke partner’, zegt een toenmalig onderhandelaar. ‘De term “vijfde generatie” is toen ook niet gevallen. Uiteindelijk is dat ook een commercieel gegeven. Bij Saab vonden ze dat hun Gripen, door zijn aangepaste vorm en de vele technische snufjes om radars te blokkeren, zelfs zesde generatie was.’

Maar Van der Maelen laat zich niet van de wijs brengen. ‘Vandeput is alle geloofwaardigheid kwijt’, zegt hij. ‘De audits die nu gevoerd worden, moeten uitgebreid worden naar het kabinet. En de regering moet het bord voor de F-16-vervanging helemaal afvegen en opnieuw beginnen.’