Hoe is het opvallende succes van de N-VA van Bart De Wever te verklaren?

In de gepeilde kiesintenties evenaart N-VA haar historische verkiezingscijfer van 2014. Het verlies dat de regerings­deelname meebracht, is weggewerkt. Net op het moment dat het beleid stilaan afrondt, om aan een lange campagne te beginnen.

Haar Vlaamse coalitiepartners – beide samen kleiner dan N-VA – verliezen terrein binnen de foutenmarge, maar CD&V mag zich toch zorgen maken.

Behalve SP.A, die stevig verliest, wint bij de oppositie iedereen. Dat betekent niet dat het vertrouwen in de regering daalt.

De populariteit van Francken, en zijn (mede door De Wever aangestuurd) beleid illustreren dat de partij goed zit met de thema’s (veiligheid en identiteit) die ze in de verkiezingsmarathon centraal stelt. 

Dik een jaar voor de samenvallende verkiezingen van 2019 staat N-VA op eenzame hoogte en lijkt ze electoraal ongenaakbaar. Ze is dubbel zo groot als haar (voormalige?) uitdager CD&V, die de ambitie om het marktleiderschap terug te winnen nog lang mag opbergen.

Na de dioxineverkiezing van 1999 raakte CD&V met het kartel in 2004 (regionaal) en 2007 (federaal) nog op die positie. In de regionale verkiezingen van 2009 – de eerste sinds de splitsing van het kartel – lag CD&V een kleine 10% voor op N-VA, een jaar later werd N-VA de nieuwe marktleider met een grote 10% voorsprong op CD&V.

In 2014 verstevigde N-VA die voorsprong, met een score die sinds de eerste helft van de jaren 1980 – een ander tijdperk – niet meer gezien was. Daardoor zullen de Vlaams-nationalisten tussen 2010 en minstens 2019 het electoraal leiderschap en tussen 2014 en (wellicht) 2024 het (feitelijk) leiderschap in de regering opnemen. De strategie van wie dat wou bestrijden, is dus grandioos mislukt.

In 2010 zette N-VA een fenomenale prestatie neer: ze groeide in 7 jaar (sinds haar eerste, teleurstellende verkiezingsdeelname in 2003) met 23%. Tijdens de wereldrecordformatie na de verkiezingen van 2010, ging CD&V zonder grote overwinnaar N-VA in de tripartite van Di Rupo.

Na vier jaar harde oppositie koos CD&V ervoor om N-VA, nog groter geworden, in 2014 niet aan de kant te laten staan. De hoop dat N-VA door die regeringsdeelname in Michel I veel pluimen zou laten, lijkt op basis van ook deze peiling ijdele hoop. Integendeel, het is vooral CD&V die de prijs van regeringsdeelname lijkt te betalen.

Nochtans liet CD&V al enkele maanden na de regeringsstart weten dat van die kracht van verandering al niet veel meer te merken was. Omdat N-VA het leiderschap van deze regering niet wou opnemen, om zich te kunnen blijven profileren (als ‘anderspartij’), deed CD&V hetzelfde. Bij de eerste lijkt dat wat beter te lukken dan bij de tweede.

CD&V leek net iets te lang een oppositiepartij binnen de regering, waarvan vaak gedacht wordt dat ze haar eigen punten niet kon maken. Waardoor ze nu ook moeilijker de verdiensten van Michel I kan claimen. Economisch succes: was CD&V niet tegen die taxshift? Enzovoort.

Kiezersonderzoek wijst uit dat N-VA inderdaad veel stemmen ophaalde bij rechts (het Vlaams Belang) en bij wie de politiek de rug toekeerde (blanco en ongeldig). Zij heeft die kiezers binnen de ‘democratische’ ruimte gebracht en voert sindsdien een politiek die dit publiek bedient. Dat wil zeggen, stevige standpunten die ook stevig gebracht worden.

Dat heet ondertussen eufemistisch het doorbreken van het ‘politiek correcte denken’ en het ‘benoemen van problemen’. Waarmee ze subliminaal meesurft op de basisangsten voor het vreemde. Samen met de roep om verandering een oerklassieker van verkiezingssucces. Daarmee toont de partij niet zozeer geniaal inzicht, wel lef: N-VA durft zeggen wat velen denken, zonder in de extremen van het VB te vervallen.

Dat is haar succes, dat niet louter in identiteitsvraagstukken ligt. Alleman voor de kernuitstap, maar N-VA wil zekerheid over de prijs en levering.

De partij maakte op vele terreinen een slimme beweging: ze beschermen de identiteit, cultuur, gebruiken of welvaart van de Vlaming niet langer tegen de Franstaligen, maar tegen de geïmmigreerde islam. Enzovoort. Dat bracht N-VA in rechtser water.

Een vriendschappelijke coalitie met SP.A (en beide tegen de liberalen) zoals die onder Peeters II in 2009, met een links neigende uitbouw van een Vlaamse sociale zekerheid (zoals een collectieve hospitalisatieverzekering), lijkt vandaag ondenkbaar.

De groei van N-VA gaat samen met haar beweging naar rechts. Die is sociaal-economisch en deels sociaal-cultureel, al houdt de nationalistische, compassionate conservatieve, economisch liberale anderspartij in ethische thema’s haar progressieve lijn.

N-VA helt dan wel naar rechts, ze blijft in het brede centrum. Een meerderheid, vooral bij Groen en CD&V, wil dat de overheid migranten op weg naar Groot-Brittannië opvang biedt, maar tegelijk steunt een grote (71%) groep het voorstel dat de politie een privéwoning mag betreden als ze vermoedt dat er mensen zonder papieren zitten en steunt 64% de manier waarop Theo Francken zijn beleid verdedigt. Over die stijl is nochtans veel te doen.

Dat beleid wordt straffer gecommuniceerd dan het is, maar de meeste kiezers baseren zich op het eerste. Met die forse opstelling scoort N-VA ook bij andere electoraten. Bijvoorbeeld, 71% van de kiezers van Open VLD en 67% van de kiezers van CD&V zijn voor die woonstbetreding, waarop N-VA zich het meest profileerde. Zoals resp. 65% en 50% van de kiezers van SP.A en Groen.

De stijl van Francken wordt gesteund door de meerderheid van de Open VLD, CD&V en zelfs PVDA en SP.A. Enkel de groene kiezers is in meerderheid tegen de manier waarop hij zijn beleid verdedigt.

Het verwijt dat N-VA vooral extreme voorstellen doet en die op een extreme wijze brengt, is voor wie ook in dat centrum terrein wil bezetten niet noodzakelijk een verstandig electoraal verweermiddel. 

Neem de proef op de som: N-VA wil de politie niet langer de woning laten betreden van mensen die ‘hun hart tonen’ voor uitgeprocedeerde asielzoekers, maar wil dat wel mogelijk maken als malafide gastheren ze verbergen voor de politie. Ze moeten gearresteerd en teruggestuurd kunnen worden.

N-VA wil nieuwkomers een verklaring laten ondertekenen waarin ze de fundamentele waarden en normen van onze samenleving aanvaarden. Wie zich niet wil integreren, kan teruggestuurd worden.

Wie binnen een jaar geen inburgeringscursus wil volgen, niet wil werken of een strafblad oploopt, kan uitgewezen worden.

Hoeveel volk is daar niet voor te vinden? Allemaal rechts? Wie naar 30% wil moet het ook durven. Zoals zeggen dat rekeningrijden er gewoon van zal komen.

Er zijn er wellicht meer die ongeveer denken wat N-VA denkt, maar omdat N-VA het vaak het meest nadrukkelijk zegt, lijkt de concurrentie die ook het centrum ambieert op achtervolgen aangewezen. Op zoek naar een profiel dat meer is dan anders zijn dan N-VA.