Let’s talk about F-16

Doorgaans hebben beslissingen inzake ons defensie- en buitenlands beleid relatief weinig weerklank in de media en publieke opinie. Waar we als burgers al snel een uitgesproken mening hebben omtrent prominente problemen in onze maatschappij (bv. wekgelegenheid, onderwijs e.d.) en hoe we deze moeten aanpakken (bv. lagere vennootschapsbelasting, onderwijshervorming, … ), is dit vaak veel minder het geval voor buitenlands beleid en defensie.

Politici hebben nochtans input nodig van burgers om te weten welke de meest prangende politieke problemen zijn en welke oplossingen ze verkiezen. Voor beleidmakers is het echter veel moeilijker in te schatten wat de publieke opinie omtrent buitenlandse zaken en defensie is. Welk type defensiebeleid willen de Belgen eigenlijk? En wilt de Belg hiervoor F-35’s, Eurofighters, liever Rafale’s of houden we die F16s toch niet nog wat langer – en waarom dan wel?

Uiteraard verwachten we niet dat gewone burgers dergelijke belangrijke beslissingen nemen of bepalen. Daar dient onze representatieve democratie net voor; politici nemen die belangrijke beslissingen in onze naam en in ons belang, rekening houdend met onze voorkeuren. Dit heeft echter tot gevolg dat dergelijke beslissingen al te vaak zonder veel media aandacht worden genomen, en dus ook ver weg van de publieke opinie.

Vanuit academisch perspectief leeft dit debat eveneens. Enerzijds zijn er diegenen – eerder conservatieven – die achten dat gewone burgers te fel bezig zijn met hun eigen leven, gezin en realiteit en bijgevolg geen stabiele en goed geïnformeerde mening hebben die het lange-termijn perspectief in acht neemt. Anderzijds zijn er alsmaar meer academici die ervan uitgaan dat dergelijke belangrijke kwesties een breed maatschappelijke draagvlak vereisen. Bovendien weten we dat burgers wel degelijk een onderbouwde mening kunnen vormen op basis van de basisprincipes rond dergelijk debat.

Uit een recente peiling van VRT/RTBF/De standaard/La Libre – afgenomen voor de onthulling dat er binnen de top van defensie bewust studies werden achtergehouden – blijkt dat er in Vlaanderen maar weinig draagvlak bestaat voor de aankoop van nieuwe jachtvliegtuigen (slechts 36% voor en 47% tegen). Dit betekent uiteraard niet dat politici gewoonweg de wil van het volk dienen te volgen, maar het betekent zeker dat politici nog heel wat werk hebben om ons te overtuigen van het nut of de noodzaak van de aankoop van nieuwe vliegtuigen.

Een publiek debat en maatschappelijk draagvlak zijn essentieel omdat ze er voor zorgen dat we ons als burgers gehoord en betrokken voelen. Ook zullen we minder snel tot de conclusie komen dat belangrijke beslissingen op corrupte wijze in achterkamers worden genomen. Bovendien zijn burgers beter geïnformeerd dan ooit tevoren. Het huidige debat rond de vervanging van onze F-16s verhult echter een minstens even belangrijk debat dat eveneens niet publiekelijk wordt gevoerd,  namelijk welke rol willen we dat België internationaal opneemt binnen onze veiligheidsallianties? De uiteindelijke beslissing voor de vervanging van de F16s hangt hier namelijk sterk mee samen.

Om die reden is de hetze rond de vervanging van de F-16s dan ook een uitstekende zaak, al komt ze waarschijnlijk te laat. Het is namelijk al lang geleden dat er nog zo veel publieke belangstelling is geweest rond een defensie dossier. Toegegeven, op internationaal vlak slaan we misschien een mal figuur, maar wie maalt daar nu nog om... En hoewel de aankoop van gevechtsvliegtuigen een zeer technische kwestie is, vallen de voor- en nadelen perfect samen te vatten, zoals verschillende media dit reeds eerder hebben trachten te doen.

Het kiezen van de juiste vervanger voor de F-16 kan enkel correct gebeuren indien we over alle nodige informatie beschikken. En hoewel gewone burgers als ik niet over de technische expertise beschikken om de verschillende opties in details af te wegen, kunnen ze wel degelijk een balans opmaken op basis van de juiste informatie. Bovendien hebben vele burgers een duidelijke en coherente mening over de rol van België in de wereld. Dit is wel degelijk een publiek debat dat niet door een select groepje beleidsmakers of hooggeplaatste militairen in achterkamers dient beslist te worden.

Als er dus iets positiefs te onthouden valt van deze hele zaak, is het dat de besluitvorming van de ivoren toren naar het spreekwoordelijke marktplein is gebracht. Dit verhoogt de kans dat de uiteindelijke beslissing op basis van volledige en objectieve informatie tot stand komt en breed gedragen wordt. Tenminste als onze politici dit toelaten.