Belgische onderzoekers zoeken mee naar verdronken beschavingen in de Noordzee

Onderzoekers van de universiteiten van Bradford en Gent gaan, in samenwerking met het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) en met het onderzoeksschip Belgica dat wordt beheerd door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) in Brussel, een poging ondernemen om de oude landschappen die nu onder de zeebodem liggen, alsnog in kaart te brengen. In een tweede fase willen ze er doelgerichte boringen doen op zoek naar resten van menselijke bewoning.

Het project zal naar schatting twee jaar duren en vindt plaats in nauwe samenwerking het Britse project "Lost Frontiers". Plek van het onderzoek is de Bruine Bank, een noord-zuid-georiënteerde zandbank die zich 80 kilometer buiten de Nederlandse en 100 kilometer oostwaarts uit de Britse kust bevindt en die een onderdeel vormt van het zogenaamde verdronken 'Doggerland'. 

De expeditie, die op 10 april van start gaat en 10 dagen duurt, zal in een eerste fase met dieptescans en geofysische technieken, waarmee de wetenschappers tot diep onder de huidige zeebodem kunnen kijken, oude landschappen traceren en reconstrueren. Doggerland werd doorkruist door rivieren en depressies. 

Toevalsvondsten door vissers gaven eerder al aan dat de concentratie artefacten rondom de Bruine Bank zeer groot is, en dat er mogelijk ooit menselijke nederzettingen zijn geweest.

"De meeste vondsten dateren van twee periodes. Er zit heel oud materiaal tussen, gedateerd in een zeer ruim tijdsframe tussen 700.000 en 20.000 jaar geleden, met onder andere meer dan 7.000 fragmenten van mammoetenbeenderen", zegt Tine Missiaen van het VLIZ. "De meest recente beenderresten, waarbij ook bewerkt beendermateriaal en zelfs menselijke botresten, dateren van net voor de stijging van de zeespiegel, op het einde van de laatste ijstijd, ergens tussen 10.000 en 8.000 jaar geleden. We kunnen met onze meetapparatuur tot diep onder de zeebodem kijken en zullen simultaan scannen met verschillende frequenties, zodat we zowel het ondiepe als het diepe pakket bodem in één keer kunnen onderzoeken en we een gedetailleerd beeld krijgen van de verschillende fasen van de landschapsvorming."

"In archeologische termen is Doggerland tot nu toe grotendeels terra incognita", zegt Professor Vincent Gaffney van de universiteit van Bradford in een persbericht. "Het zou een grote doorbraak betekenen indien we een prehistorische nederzetting kunnen lokaliseren op de Bruine Bank." 

Er is eerder al verkennend onderzoek gedaan ten zuiden van de Bruine Bank. Dat onderzoek werd naderhand verder gedetailleerd door wetenschappers van de universiteit van Gent. "Zij vonden riviersystemen die op het einde van de laatste IJstijd de zuidelijke Noordzeevlakte vorm gaven", weet Missiaen. "Op basis van die informatie konden ze een bepaald gebied ten westen van de Bruine Bank aanduiden waar mogelijk ooit een groot meer moet hebben gelegen. De oevers van dat meer zouden een geschikte locatie voor een nederzetting zijn geweest."

De bevestiging van de locatie van een prehistorisch meer nabij de Bruine Bank, en de karakterisering van het daarmee geassocieerde riviersysteem, zou een omwenteling betekenen. Dat zegt Dr. David Garcia Moreno van de Gentse universiteit. "Een dergelijke ontdekking kan grote gevolgen hebben voor ons begrip van de paleogeografische evolutie van Noordwest-Europa sinds de laatste IJstijd." 

Op basis van het geofysisch onderzoek hopen de vorsers genoeg gegevens te verzamelen om te weten te komen waar grote concentraties sporen aanwezig zijn van menselijke activiteit. Daar worden in een tweede fase boringen uitgevoerd in de hoop ook artefacten boven te halen. 

Het onderzoek van de Bruine Bank wordt gecoördineerd door het VLIZ, in nauwe samenwerking met de universiteiten van Gent en Bradford. De eerste fase wordt gefinancierd door het VLIZ en de universiteit Gent.