Verbeter Facebook niet, vervang het: de tijd is rijp voor een nieuw sociaal netwerk

Wanneer Mark Zuckerberg deze maand voor het Amerikaanse Congres verschijnt, zal men hem ongetwijfeld vragen hoe Facebook het vertrouwen van het publiek wil terugwinnen, en of het bereid is om een vorm van regulering te aanvaarden. Maar dat zijn de verkeerde vragen.

De juiste vraag is: wat komt er ná Facebook?

We hebben een nieuwe generatie van sociale platformen nodig die fundamenteel andere incentives aanbieden en de gegevens van hun gebruikers beschermen. Facebook zal daar nooit toe in staat zijn, want zijn bedrijfsmodel verhindert dat. De huidige schandalen gaan niet over een occasionele misstap of over menselijke fouten. De problemen zijn structureel, het voorspelbare gevolg van het bedrijfsmodel. Facebook heeft altijd groei als opperste doel gehad, het wil zoveel mogelijk gegevens verzamelen, zoveel mogelijk mensen lokken. Om zijn beleggers tevreden te stellen, moet het voortdurend slimmer spioneren en manipuleren. Facebook is in essentie een bewakingsmachine. Het zou misplaatst optimisme zijn om te denken dat het kan veranderen.

Wat de journalist Walter Lippmann in 1959 over 'gratis' televisie zei, geldt ook voor 'gratis' sociale media: ze zijn uiteindelijk "het schepsel, de dienaar en zelfs de hoer van de merchandising". Maar de sociale media zullen niet verdwijnen. Ze hebben hun plaats in ons leven veroverd en voldoen aan een elementaire menselijke behoefte aan communicatie.

Facebook beweert dat het ons 'dichter bij elkaar' wil brengen en 'een wereldgemeenschap' wil scheppen. Nobele ambities, maar Facebook heeft ze alleen maar lippendienst bewezen. De ideale concurrent en opvolger van Facebook zou een platform zijn dat die ambities echt waarmaakt, maar dat vereist een totaal andere aanpak. We weten nu dat op reclame en het oogsten van gegevens gebaseerde modellen niet compatibel zijn met een betrouwbaar socialemedianetwerk. De conflicten zijn te groot, de druk om gegevens te verzamelen en de adverteerders hemel en aarde te beloven is zo sterk dat zelfs de beste bedoelingen er niet tegen opgewassen zijn.

Wat staat een echt alternatief in de weg? Niet de technologie, want we hebben genoeg aan een platform dat ons met onze vrienden verbindt en de publicatie van ideeën, foto's en commentaar mogelijk maakt. Nee, de echte uitdaging is het vergaren van een kritische massa van gebruikers. Onmogelijk is dat niet – kijk naar Lyft, dat marktaandeel van Uber afsnoept, of Snapchat, dat een jongere publiek bij Facebook heeft weggehaald.

Nieuwe generatie

De tijd is rijp voor een nieuwe generatie die Facebook uitdaagt. Een eerste mogelijkheid: bedrijven die de privacy geloofwaardig beschermen en hun gebruikers in ruil daarvoor een kleine vergoeding aanrekenen (bijvoorbeeld 99 cent per maand). De betaling en het sociale netwerk zouden kunnen worden gecombineerd met andere producten, zoals de iPhone of een browser als Mozilla. Een andere mogelijkheid is een non-profitorganisatie, want als je geen winst moet maken, kun je integer te werk gaan. Denk aan Wikipedia, dat ondanks een veel kleiner budget bijna evenveel verkeer ontvangt als Facebook.

Wanneer een bedrijf in de fout gaat zoals Facebook dat heeft gedaan, is het logisch dat de overheid het voor de keuze stelt: zelf orde op zaken stellen of gereguleerd worden. Maar als de huidige schandalen ertoe leiden dat Facebook een gereguleerd monopolie wordt, zonder concurrenten, zou dat een totale mislukking zijn. De wereld heeft geen staatskerk van de sociale media nodig.

© 2018 The New York Times