5 vragen over de mogelijke gifgas­aanval: van de betrokkenheid van Assad en Poetin tot de reactie van Trump

"Men is nog volop bezig met alles te onderzoeken", benadrukt Rudi Vranckx, "maar wat we weten via de hulporganisatie Witte Helmen en via een organisatie van medici die de steun krijgt van de VS, is dat er chemische wapens gebruikt zouden zijn in Syrië. Men spreekt op dit ogenblik van een of meerdere vaatbommen die vanuit een helikopter gegooid zouden zijn. In die vaatbommen zou het zenuwgas sarin hebben gezeten", aldus Vranckx, die benadrukt dat dat nog allemaal onderzocht moet worden en dus nog niet bevestigd is.

De beelden die nu circuleren, tonen kinderen met schuim op de lippen die gestikt zijn. Die beelden hebben we via de Witte Helmen. Zijn die beelden dan wel betrouwbaar? "De Witte Helmen is een eerbiedwaardige organisatie die in Syrië hulp verleent. Hun foto's zijn de enige bron die we hebben, dat is het probleem. Er is niemand anders daar, er is geen neutrale observatie mogelijk op dit moment. Het Syrische regime laat het niet toe en het is op dit moment waarschijnlijk te gevaarlijk om iemand anders binnen te laten." 

Maar Vranckx benadrukt tegelijk dat de beelden die de hulporganisatie Witte Helmen doorstuurt, doorgaans toch betrouwbaar zijn gebleken. "De eerste test die we nu wereldwijd moeten doen, is de beelden door een filter jagen om te zien of die ooit al gebruikt zijn geweest in andere omstandigheden. Maar als ze dan echt blijken te zijn, dan lijken me er weinig twijfels te zijn. Het zou ook fantastisch zijn moest de Verenigde Naties een onafhankelijk onderzoek kunnen instellen zoals ze eerder al gedaan hebben op andere plaatsen. Dan zou het tenminste duidelijk zijn of er gifgas is gebruikt."

Vranckx pleit bovendien voor een internationaal oorlogstribunaal dat alle misdaden tegen de mensheid in Syrië onderzoekt. "Die moet zulke mogelijke gifgasaanvallen onderzoeken, maar ook andere bombardementen. En het tribunaal moet ook onderzoeken welke partijen verantwoordelijk zijn. Dan kan men die misdaden niet langer begraven als fake news of als propaganda."

Het Syrische regime ontkent zelf elke betrokkenheid. "Belangrijk om te weten is dat het Syrisch regime bij de vorige keren dat er chemische wapens gebruikt zijn in Syrië, altijd heeft ontkend dat het er iets mee te maken heeft. Het beweert dat het een propagandazet is van de jihadistische rebellen­groepen die op dit ogenblik het gebied controleren. Maar als het gaat om chemische wapens en aanvallen die vanuit de lucht zijn uitgevoerd, dan is het logischerwijze alleen het Syrische regime die dit kan uitvoeren."

De Verenigde Staten hebben al gezegd dat ze de mogelijke gifgasaanval gaan onderzoeken en dat ze, indien het effectief om een gifgasaanval gaat, Rusland verantwoordelijk zullen stellen. "Rusland is zowat de godfather, de beschermheer van het Syrische regime. Zij hebben daar ook een luchtmacht ter plaatse, maar ik kan me moeilijk indenken dat het Russische regime daar zijn handen aan zou willen vuilmaken."

Vorig jaar heeft de VS, als tegenreactie op een andere Syrische gifgasaanval, een luchtmachtbasis aangevallen waarop ook Russische vliegtuigen opstegen. Met dat in het achterhoofd denkt Vranckx dat de VS nu eerder een soort van dreigement wil uiten aan Rusland. "Een dreigement van "Kijk, houd je bondgenoten onder controle". Niet vergeten ook: een maand geleden heeft de Amerikaanse minister van Defensie James Mattis een waarschuwing gegeven aan de Russen. Hij zou het niet verstandig vinden als er gifgas zou worden gebruikt in Oost-Ghouta, zei hij toen. Hij heeft er wel niet bij gezegd dat de VS automatisch ook ging aanvallen, dus een echte rode lijn zou ik het niet gaan noemen."

En heeft Rusland zijn bondgenoot Syrië eigenlijk nog onder controle? "Ik denk dat het regime van president Assad een eigengereide koers vaart. Deze oorlog kan voor Assad, zeker in die regio van Oost-Ghouta, ook gewonnen worden zonder het gebruik van gifgas. Ze hebben vrijdag de laatste aanval ingezet, ze hadden al veel terrein gewonnen en er zijn al 1.600 doden -onder wie veel burgers- gevallen, met conventionele bommen. De laatste aanval is nu ingezet nadat onderhandelingen waren afgesprongen. Ik vraag me af of dit een signaal is naar de bevolking toe."

"Ik denk dat iedereen de adem inhoudt", meent Vranckx. "Wat gaat de Amerikaanse president Trump nu doen? Wat gaat hij beslissen, wat gaat zijn nieuwe veiligheidsadviseur aanraden? Gaan ze de wapens laten spreken of niet? Als je het voorbeeld van een jaar geleden neemt -waarbij de VS na een Syrische gifgasaanval een luchtmachtbasis met Russische vliegtuigen aanviel-, zou je denken van wel. Maar dit hangt ook  samen met de internationale context: zo is terreurgroep IS bijna volledig verslagen in Syrië. Maar het hangt eveneens samen met de nationale context van de VS. Heeft Trump er belang mee om het conflict met de Russen aan te porren of wil hij eerder aantonen dat hij onafhankelijk is van de Russen, gezien het onderzoek dat naar hem loopt in verband met de verkiezingsbeïnvloeding. Er zijn zoveel factoren die meespelen, heel de wereld wacht af."