Viktor Orbán: triomf voor Europa’s enfant terrible

Dat Viktor Orbán de Hongaarse verkiezingen zou winnen, daar twijfelde niemand aan. Maar dat hij opnieuw een tweederdemeerderheid zou behalen, kwam als een verrassing. Vele waarnemers vermoedden dat het beste er wat af was: Orbáns partij en zijn vertrouwelingen raakten de laatste tijd betrokken in schandalen en er waren beschuldigingen van corruptie en machtsmisbruik.

De tegenstanders van Orbán zouden deze keer meer gemotiveerd zijn om naar de stembus te trekken, zo werd vermoed. De opkomst was inderdaad hoog, maar de Hongaren blijven in groten getale achter hun leider staan. De oppositie hangt opnieuw knock-out in de touwen. Verdoofd en onthoofd. Ongeveer alle oppositieleiders namen de voorbije uren ontslag.

De voorbije jaren heeft Orbán de kieswetten aangepast op een manier die zijn partij het best uitkomt. De oppositie werd bovendien op subtiele en minder fijnzinnige manieren zoveel mogelijk monddood gemaakt. Maar het is toch vooral Orbáns campagne die aansloeg.

Hij voert al jaren een kruistocht tegen allerlei verschijnselen die Hongarije zouden bedreigen. Met grote affiches, advertenties en spotjes wordt de Hongaren verteld dat er grote vluchtelingenstromen onderweg zijn naar het land, dat moslims de sharia zullen invoeren, dat migranten terroristen zijn en dat de internationele gemeenschap het land intimideert. De enige die zich daartegen durft te verzetten, is naar eigen zeggen Orbán zelf.

Volksvijand nummer één werd de Hongaars-Amerikaanse financier en speculant George Soros. Die zou complotten voorbereiden om Hongarije te ontwrichten. Orbáns campagne werd dan ook een lange strijd: anti-moslims, anti-migranten, anti-semitisch, anti-Soros, anti-Europese Unie.

Het is klaarblijkelijk de vrees voor al die externe vijanden die de Hongaren massaal voor Orbán heeft doen kiezen. Geen andere partij boezemde genoeg vertrouwen in. En er was ook niemand die overtuigend genoeg kon zeggen dat er misschien geen sprake is van internationale intriges en samenzweringen tegen het Hongaarse volk.

Met de grote meerderheid waar Orbán nu opnieuw over beschikt, kan hij de volgende jaren het staatsapparaat ongetwijfeld nog wat meer naar zijn hand zetten. Rechters stonden er al onder politieke druk, de regeringsvriendelijke pers werd bevoordeeld en kritische ngo’s werd het lastig gemaakt. Het zal de volgende jaren niet gemakkelijker worden om oppositie te voeren.

Wat dat betreft, lijkt Hongarije op Polen. Ook in Polen proberen de machtshebbers om het systeem zo te organiseren dat ze hun impact op de maatschappij ver kunnen uitstrekken. Momenteel reorganiseren ze de justitie drastisch, waarbij rechters geheel in de greep van de regering komen. Vanuit de Europese Commissie, en met de steun van vele lidstaten, wordt Polen daar nu voor op het matje geroepen. Harde sancties zullen er niet komen, maar de Poolse leiders zijn het wel beu om de paria van de Unie te zijn. Ze lijken nu toch bereid om enkele toegevingen te doen, al zal de volgende weken nog moeten blijken of het om meer dan om cosmetische veranderingen gaat.

De indruk leeft dat Hongarije de dans de voorbije periode wat makkelijker kon ontspringen dan Polen. Dat kan te maken hebben met het feit dat de partij van Orbán behoort tot de Europese volkspartij, de grootste politieke familie in de Unie. Ook ‘onze’ christendemocraten en de partij van Angela Merkel behoren tot die strekking. Zodra er over het bestraffen van Orbán werd gepraat, gingen ze in de Europese Volkspartij op de rem staan.

Binnenskamers zijn ze bij de Europese Volkspartij niet allemaal grote liefhebbers van Orbán of van zijn stijl. Maar een machtspartij verliest niet graag leden. Bovendien, zo gaat de redenering, blijven de communicatiekanalen open. Er kan nog altijd gepraat worden, en in die dialoog kunnen de scherpste kanten van Orbáns beleid worden weggevijld. Zonder die inkapseling zou Orbáns partij een ongeleid projectiel worden, nog extremer dan vandaag.

Tegelijk zitten ze bij de Europese Volkspartij ook verveeld met hun enfant terrible. De eerste felicitaties kwamen de voorbije nacht vanuit een hoek waar christendemocraten liever niet te veel mee geassocieerd worden: Marine Le Pen, Geert Wilders en de leiders van de Duitse extreem-rechtse AFD.

De vraag die men zich in de andere hoofdsteden stelt, is of Orbáns nieuwe overwinning gevolgen zal hebben voor zijn Europapolitiek. Hongarije heeft zich de voorbije jaren al dikwijls kritisch uitgelaten over de Europese Unie. Orbán vindt de Unie bemoeizuchtig en maakt geen geheim van zijn bewondering voor de Russische president Vladimir Poetin. Vooral de Europese pogingen om vluchtelingen via quota te spreiden over de hele Unie werden door Boedapest fel bestreden. In de prakijk werkt dat plan dan ook amper.

Het valt wel op dat Orbán zijn slag slechts thuishaalt als er ook andere landen in zijn kamp zitten. Zijn prikkeldraad om vluchtelingen buiten te houden, kon hij maar installeren omdat hij minstens stilzwijgend de steun had van regeringspartijen in heel wat andere lidstaten. Zijn bondgenoten zitten in de eerste plaats bij de andere Visegradlanden: Polen, Tsjechië en Slovakije. Maar ook met de nieuwe rechtse Oostenrijkse regering, en misschien straks met de Italianen, kan hij akkoorden sluiten.

Orbán was in het verleden slim en link genoeg om nooit helemaal alleen te gaan staan. Toen hij zijn plannen ontvouwde om de doodstraf weer in te voeren, maakten haast alle andere lidstaten hem duidelijk dat dit onaanvaardbaar was. En dus slikte hij dat voorstel in. Ondanks zijn sympathie voor Poetin heeft hij de voorbije periode ook nooit dwarsgelegen als het aankwam op het verlengen van de sancties die werden ingesteld naar aanleiding van de annexatie van de Krim en de Russische betrokkenheid bij het neerhalen van een vliegtuig boven Oekraïne.

De taal van Orbán is vaak fors en brutaal, kras en krachtig. Maar in de praktijk is hij voldoende pragmatisch om het isolement te vermijden. Het gaat economisch behoorlijk goed in Hongarije en de werkloosheid is laag. Dat komt in belangrijke mate omdat het land lid is van de Europese Unie, toegang heeft tot de Europese markt en kan rekenen op flink wat subsidies vanuit Brussel.

Zonder de Europese Unie zouden de onzekerheid en de chaos in het land hevig kunnen toenemen. Orbán is wellicht schrander genoeg om zich daar niet aan te verbranden. Dus blijft zijn Europapolitiek de volgende jaren wellicht dansen op een slappe koord. Voldoende fors om binnenlands te verzilveren, maar ook zacht genoeg om geen bruggen op te blazen.