Zet de vondst van één klein vingerkootje de theorie over de moderne mens op zijn kop?

Het kootje van niet meer dan 3 centimeter lang werd gevonden in de archeologische site van Al-Wusta in wat vandaag de Nefud-woestijn is. Maar 85.000 jaar geleden was de plaats waarschijnlijk een groen gebied vol meren, rivieren en vooral een plaats vol leven, met dank aan aanhoudende moessonregens. Op de plek vonden wetenschappers naast het vingerkootje ook fossielen van meer dan 800 dieren, waaronder gazelles en nijlpaarden. De theorie luidt dat die dieren Afrika op een gegeven moment hebben verlaten, waarna de homo sapiens - toen nog een jager-verzamelaar - hen gevolgd is.

De moderne mens ontstond zo'n 300.000 jaar geleden in Afrika. Lang werd onder veel wetenschappers aangenomen dat die homo sapiens pas zo'n 60.000 jaar geleden in een enkele golf uit het continent is vertrokken. Volgens die 'Out of Africa'-theorie zou hij zich daarna geleidelijk aan over de rest van de wereld hebben verspreid en andere vroege mensensoorten, zoals de Neanderthaler, hebben verdrongen. 

Maar de vondst van het vingerkootje, het oudste dat ooit is gevonden buiten Afrika en de oostelijke kust van de Middellandse Zee, versterkt de aanzwellende kritiek op dat model. De ontdekking, gepubliceerd in het vakblad Nature Ecology and Evolution, toont volgens hoofdauteur Huw Groucutt van de universiteit van Oxford aan dat "de vroege uittocht van de homo sapiens ruimtelijk veel verspreider is gebeurd dan tot nu toe gedacht".

In plaats van één snelle migratiegolf, zou de moderne mens zich dus veel geleidelijker hebben verspreid, en bovendien veel vroeger dan gedacht. Op de Al-Wusta site vonden de wetenschappers ook 380 stenen werktuigen. Ze vermoeden dat er 20 tot 40 vroege mensen geleefd hebben. Wat er uiteindelijk met hen is gebeurd, is niet duidelijk. Zijn ze gestorven, of verder weggetrokken richting Azië?

Maar hoewel de wetenschappers claimen dat het vingerkootje afkomstig is van een homo sapiens, komt er meteen kritiek op het model. Volgens professor Rolf Quam van het Binghamton University Department of Anthropology in New York valt niet uit te sluiten dat het fossiel toebehoorde aan een andere soort, die misschien gelijkaardige vingers had. 

Quam meldde eerder dit jaar al de ontdekking van het oudste fossiel van de moderne mens buiten Afrika. In de Misliya-grot in Israël vond hij een kaakbeen van 177.000 tot 194.000 jaar oud. Ook Quam zei toen bewijs te hebben dat "de moderne mens veel vroeger uit Afrika emigreerde dan tot nu toe aangenomen", al gaan andere wetenschappers er van uit dat die migratie richting het bosrijke gebied net naast Afrika mogelijk slechts van korte duur was.