Met tekenfilmfiguurtjes toont Peking de wereld zijn vriendelijke gezicht

De zingende schapen, fluitende kuikens en andere bewoners van het kleurige universum voor kinderen vanaf 3 jaar worden er stil van. Cai Xiaodong, de grote baas van speelgoed- en tekenfilmgigant Alpha, verblijdt duizend investeerders met nieuws over de populaire Alpha-creatie Super Wings. Cai: "In het Nieuwe Tijdperk komen Super Wings en zijn vriendjes met hun eerste bioscoopfilm."

Het heldhaftige rode vliegtuigje Super Wings is in 130 landen op televisie te zien. En in pretparken. En als speeltoestellen in supermarkten. En in een pluchen en plastic speelgoedversie. Alpha is de grootste Chinese speler op tekenfilmgebied, actief met vestigingen in ruim zestig landen. Bol.com en Intertoys verkopen het speelgoed. Dat gaat zo lekker dat Alpha dit jaar een heuse dochteronderneming in Nederland opent om daarmee de Europese markt te veroveren. 

Transformatie

Alpha’s verhaal staat voor de transformatie van China – in veertig jaar van goedkope productiefabriek voor de hele wereld tot economische wereldleider. In 1993 begon de Cantonese fabriek met productie van poppetjes, spelletjes en andere merchandise gebaseerd op cartoonfiguren voor Amerikaanse merken. "Productiewerk vonden Amerikanen niet interessant, dat lieten ze ons doen", zegt Suo Dong van de pr-afdeling van Alpha. Terwijl de Amerikanen de fijne kneepjes van het uitmelken van een tekenfilmheld in plastic en pluchen meuk vergaten – daar hadden ze immers Chinezen voor – baseerden ze bij Alpha er een hele strategie op.

Suo: "De ontwikkelingskosten van een minuut animatie zijn bij ons drie keer zo hoog omdat we vanaf het begin denken in spin-off zoals speelgoed, jojo’s, lespakketten, pretparken, virtual reality-belevenissen. Die mogelijkheden worden direct meegenomen in het eerste ontwerp."

Terwijl Chinese speelgoedfabrieken rond 2007 massaal ten onder gingen in schandalen rond giftige loodhoudende verf en loszittende magneetjes waarin kinderen konden stikken, richtte Alpha zich op de tekenfilmindustrie. Nu is het een beursgenoteerd bedrijf met negentienduizend werknemers wereldwijd, dat investeert in filmstudio’s in Hollywood, babyproducten en internetplatforms. Dat gaat zo low profile dat consumenten niet eens doorhebben dat het rode vliegtuigje dat de peuter aan het scherm kluistert 'Made in China' is. 

Bewust, zegt Suo. "Veel buitenlandse televisiestations willen geen Chinese tekenfilms, ze denken dat alleen hoogontwikkelde landen zoals de Verenigde Staten daar goed in zijn. We laten onze producten voor ons spreken." Dat trok bijvoorbeeld vier Vietnamese televisiestations over de streep. Die vielen voor Alpha omdat ze dachten dat het Amerikaanse makelij was. "We hadden speciaal Vietnamese landschappen in het verhaal verwerkt: dat vonden ze prachtig. Scripts en decors passen we voor elk land waar we actief zijn aan."

Alpha is verheven tot een Chinees soft-powersucces, zeker nadat de centrale propaganda-autoriteiten, een van de machtigste partijorganen in China, de Cantonezen twee jaar geleden met een bezoek vereerden. Suo: "Ze wilden weten hoe we dat voor elkaar krijgen. Soft power ontstaat spontaan, door marktwerking. Je kunt het niet van bovenaf opleggen. Amerikaanse superhelden slaan zich in tekenfilms niet op de borst dat de VS zo geweldig zijn. Cartoons moeten juist geen enkele politieke lading hebben."

Verenigd Front

Daar ging het lang fout tussen China en soft power. In 2007 raakte de eenpartijstaat gefascineerd door de kunst anderen dusdanig te beïnvloeden dat ze uit zichzelf handelen in jouw belang. De Verenigde Staten zijn er groot mee geworden en die aantrekkingskracht wil China ook. De eerste pogingen waren klunzig. Kapitalen gingen op aan zendtijd op videoschermen op Times Square in New York, waar dan propagandafilmpjes te zien waren waar niemand naar keek.

Van oudsher is China beter in Verenigd Front-werk. Dat is een leninistische methode om niet-communisten voor een communistische zaak te winnen, zonder dat ze communist worden. Lang een vergeten begrip uit de Koude Oorlog, maar nu zo modieus onder westerse academici dat de manier waarop het autoritaire Chinese systeem zijn invloed vergroot zelfs een trendy woordje heeft: sharp power.

Eind vorig jaar waarschuwden drie studies – in Australie, Nieuw Zeeland en Europa – voor verregaande Chinese infiltratie, drang en dwang in westerse democratieën. Volgens de Duitse denktank Merics slaat Peking in Europa toe in Griekenland en Hongarije, waar Chinees geld toestroomt in de vorm van economische investeringen, die worden beloond met voor China voordelig stemgedrag in de Europese Unie over bijvoorbeeld mensenrechtenkwesties.

Naast economische macht noemt de gerenommeerde Nieuw-Zeelandse Chinakenner Anne-Marie Brady "magische wapens" het coöpteren van plaatselijke politici, die pro-Chinese boodschappen verspreiden, eventueel extra gestimuleerd door royale Chinese bijdragen aan hun verkiezingskas. Dat gaat via mantelorganisaties die zich vermommen als denktank, vriendschapsvereniging of culturele associatie. Het identificeren van de relaties die Chinese clubs met de staat zouden hebben is een specialisme op zich, laat staan er iets tegen doen.

Volgens de Merics-studie is Verenigd Front-werk al jarenlang gaande, terwijl het Westen zich er nauwelijks bewust van is. Het is al heel wat dat de handelsmissie van de Nederlandse premier Mark Rutte nu voor het eerst een waarschuwing meekrijgt wegens spionagerisico laptops en telefoons met gevoelige informatie niet mee te nemen naar China.

Sharp power op eigen bodem het hoofd bieden is lastig. Het grote gevaar is dat bij gebrek aan kennis en inzicht hele groepen etnische Chinezen worden gewantrouwd. Juist omdat die Chinese gemeenschappen in de frontlinie van de strijd om invloed liggen, waarschuwen Brady en andere onderzoekers. Ze beschrijven bedenkelijke methodes, zoals het rekruteren van ontvankelijke leden van de Chinese gemeenschap voor spionagewerk en infiltratie – of onder druk zetten van migranten, kwetsbaar omdat ze familie in China hebben.

Peking reageert allergisch op dit soort beschuldigingen – racistisch gemotiveerde anti-Chinese ‘waandenkbeelden’ van ‘hysterische academici’. Of jaloezie van het Westen, omdat China’s ijverige soft-powerwerk eindelijk vrucht afwerpt: volgens internationale soft-powerrankings staat China in de buurt van Italië, meldden Chinese staatsmedia vorig jaar juichend.

Een Gordel Een Weg

Alle vormen van macht, of die nu scherp, hard, zacht of economisch zijn, komen samen in het troetelproject van president Xi Jinping. Dat is ‘Een Gordel Een Weg’, vooral bekend als een netwerk van logistieke investeringen waarmee Peking nieuwe handelsroutes uitrolt. Dat gaat gepaard met een plan van het ministerie van cultuur voor de Chinese animatie-industrie. Die gaat in zestig landen ‘Chinese cultuur’ aan de man te brengen. Alpha heeft plastic Een Gordel Een Weg-souvenirs voor Turkije gemaakt, dvd’s met hun tekenfilms zitten in het officiële Een Gordel Een Weg-cadeaupakket, zegt Suo: "Vroeger tackelden we in ons eentje buitenlandse markten. Nu strijken met een grote groep onder leiding van de overheid overal ter wereld neer."

Dat is geweldig, maar soft power blijft moeilijker dan havens bouwen, zegt Suo. "Daar ziet iedereen snel het belang van in, maar we kunnen een buitenlands televisiestation moeilijk dwingen onze cartoons uit te zenden. Tekenfilms volproppen met Chinese cultuur irriteert buitenlanders alleen maar."