De vervanging van de F-16: de kiezel in de schoen van de minister van Defensie

Op 20 maart kwam de SP.A naar buiten met een memo van vliegtuigconstructeur Lockheed Martin waaruit bleek dat de Belgische F-16's langer kunnen vliegen dan tot nu toe werd aangenomen. Minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) bleek niet op de hoogte te zijn gebracht door enkele hooggeplaatste militairen. "Een zware inschattingsfout van hen", gaf de minister toe.

In 2015 besliste de regering om de Belgische F-16's te vervangen. Vorig jaar kreeg Vandeput groen licht om de aankoopprocedure op te starten in een van de belangrijkste militaire dossiers van de afgelopen jaren, met financiële gevolgen die doorlopen tot na deze legislatuur.

De oppositie vroeg zich meer dan eens af of een vervanging van de jachtbommenwerpers wel nodig was, maar Vandeput zei dat de F-16's na 8.000 vluchturen versleten zouden zijn en dat een vervanging dus noodzakelijk was. De memo die vorige maand is gelekt, blijkt dat tegen te spreken. Grote consternatie in de Wetstraat, hoewel Rik Van Cauwelaert een kleine twee jaar geleden in De Tijd melding maakte van studies die aangaven dat een langere levensduur wel degelijk mogelijk was. 

Al heeft de SP.A vorige maand misschien oud nieuws als een spectaculaire onthulling naar buiten gebracht, feit is wel dat Vandeput zelf niet op de hoogte bleek. Erg vervelend voor de minister die politiek verantwoordelijk is.

Bovendien is de regeringsbeslissing uit 2015 om de F-16 te vervangen volgens gepensioneerd kolonel Roger Housen gebaseerd op een rapport van Vandeput dat fouten bevat. Het parlement heeft die studie in 2015 niet te zien gekregen en heeft er dus ook niet over kunnen debatteren.

Daarnaast is er de discusie over de leeftijd van de Belgische F-16's. Eerst zei Vandeput dat de toestellen dateren uit 1979, zijn partijgenote Karolien Grosemans - voorzitter van de Kamercommissie Defensie - zei dat ze in 1976 zijn gebouwd, waarop Vandeput het dan weer had over "een toestel van 50 à 60 jaar". Een factcheck geeft aan dat de oudste F-16 uit 1982 dateert, de jongste uit 1991: de Belgische F-16's zijn dus 27 à 36 jaar oud. Er is overigens niet alleen de leeftijd van een toestel, ook het aantal vlieguren speelt een rol.

(lees verder onder de foto)

Hoewel zijn imago door deze zaak een deuk heeft gekregen, denkt Steven Vandeput niet aan opstappen. "Ik denk niet aan ontslag. Ik ben niet iemand die wegloopt van problemen", zei hij in "Terzake". Vier hoge militairen zetten wel een tijdelijke stap opzij.

"De vorige regering heeft al beslist dat de F-16's vervangen moeten worden", luidde het nog. "In het regeerakkoord hebben we dat opnieuw bevestigd. Op 22 december 2015 hebben we dat opnieuw bevestigd in de regering en daarna hebben we nog eens in de wet bevestigd dat de toestellen moeten worden vervangen."

Dure jachtbommenwerpers liggen niet zo goed bij de publieke opinie. Maar volgens Vandeput en de N-VA moet je investeren in defensie zo'n beetje als een brandverzekering beschouwen: "Niemand betaalt die graag, maar als het brandt, ben je blij dat je ze betaald hebt."

De hele discussie heeft een dubbele achtergrond. Oppositiepartijen SP.A en Groen zijn koele minnaars van al te hoge investeringen in defensie, en als je daarbij dan nog eens het vuur aan de schenen kan leggen van de minister van Defensie, scóór je.

Daarnaast is er de vraag of het hele dossier van de vervanging van de F-16's wel volgens het boekje is verlopen. Uit een werkdocument dat VRT NWS en De Standaard hebben kunnen inkijken, blijkt echter dat het kabinet van Vandeput in 2015 al een duidelijke voorkeur voor de F-35 had. "Men deed alsof iedereen zich kandidaat kon stellen om de opvolger van de F-16 te leveren, maar het is duidelijk dat dat een schijnoperatie was", reageerde Kamerlid Dirk Van der Maelen (SP.A) in "De ochtend" op Radio 1.

De twee audits die straks worden voorgesteld, moeten duidelijkheid scheppen. Het gaat om een interne audit van de Algemene Inspectie Defensie en een externe audit van de Federale Interne Auditdienst. Er zal ook "bijkomende documentatie" van de Amerikaanse luchtmacht worden voorgesteld.

De zittting van de Kamercommissie Defensie kan u vanaf 14 uur live volgen via vrtnws.be.