Gitzwart zijn ze, de winnaars van de World Press Photo 2018

"Een klassieke foto, maar eentje met ogenblikkelijke energie en dynamiek. De kleuren, de beweging, het is een erg goede compositie. De foto heeft kracht en een directe emotie." Aldus motiveert de Cubaans-Franse juryvoorzitter Magdalena Herrera de uitverkiezing van een foto van een brandende Venezolaanse demonstrant tot World Press Photo van het jaar. De prijs is donderdagavond in Amsterdam toegekend aan de uit Venezuela afkomstige AFP-fotograaf Ronaldo Schemidt.

De foto toont de demonstrant tegen president Maduro die in brand vloog nadat een gastank van een motorfiets was ontploft tijdens een confrontatie met de oproerpolitie. De menselijke fakkel overleefde, met eerste- en tweedegraads verwondingen.

Voor het eerst in zijn geschiedenis heeft World Press Photo (WPP) dit jaar voorafgaand aan de toekenning van de belangrijkste prijs in de fotojournalistiek zes foto's laten nomineren. Van die zes beelden - alle getuigend van gruwelen door oorlog en terreur - is die van Schemidt de meest expliciet gewelddadige. Het jurylid Whitney C. Johnson, adjunct-directeur fotografie van National Geographic noemt de foto symbolisch. "De man draagt een masker. Hij representeert niet alleen zichzelf in vlammen, maar het idee van Venezuela in brand."

Schemidts foto had niet meer kunnen contrasteren met het werk van een van de Nederlandse prijswinnaars, Carla Kogelman. Waar de foto uit Venezuela een gitzwart wereldbeeld reflecteert, toont Kogelman, winnaar van de eerste prijs in de categorie Langetermijnprojecten met Ich Bin Waldviertel op intieme wijze een puur en vredig bestaan van twee meisjes in een geïsoleerd bosgebied in Oostenrijk, bij de Tsjechische grens. Al eerder won zij bij WPP een eerste prijs met hetzelfde onderwerp - uitzonderlijk in de geschiedenis van de competitie.

Nog een Nederlander won een eerste prijs: Kadir van Lohuizen, lid en medeoprichter van fotoagentschap Noor, werd onderscheiden voor zijn ambitieuze reportage Wasteland. Daarvoor brengt hij wereldwijd, van Nigeria tot New York en Amsterdam, in kaart hoe landen omgaan met hun explosief groeiende afvalbergen. Aan de Nederlander Jasper Doest werd een tweede prijs toegekend in de categorie Natuur series voor zijn foto's over Japanse makaken en de manier waarop de aapjes, officieel beschermd, worden getemd ten behoeve van de vermaakindustrie.

Tussen de uitersten van Kogelmans zachtmoedigheid en de nietsontziende nieuwsfoto uit Venezuela tonen de eersteprijswinnaars in de talrijke categorieën van WPP fotografie waarin doem en geweld domineren. Zo wint in de categorie Natuur enkel de foto (door de Amerikaan Corey Arnold) van een adelaar in Alaska die afvalvlees bij elkaar scharrelt in een vuilcontainer. Bij de series van Natuur breekt de zon even door, met een reportage van Ami Vitale (VS) voor National Geographic over olifantwezen die worden losgelaten in een natuurgebied in Kenia.

In de categorie Immersive (meeslepende, red.) Digital Storytelling, een apart onderdeel van WPP, ging de eerste prijs naar een virtualreality-productie van The New York Times, over het onderwaterleven in poolgebied. Wie met een VR-brilletje naar de filmbeelden kijkt, beleeft vrijwel dezelfde onderwatersensatie als de makers. Het koude bad dat zij ervoor over moesten hebben, blijft de kijker bespaard. Die krijgt op de expositie in de Nieuwe Kerk in Amsterdam evenwel genoeg te verstouwen.

Eeen jaar in 73.044 foto's

Voor de editie 2018 (met fotografie uit 2017) van World Press Photo zonden 4.548 fotografen uit 125 landen werk in - 73.044 foto's tezamen. 42 van hen, uit 22 landen, werden onderscheiden. De winnaar van de hoofdprijs ontvangt 10 duizend euro en een cameraset van een van de sponsors. Voor de Digital Storytelling-competitie werden 308 producties ingestuurd.

De tentoonstelling zal te zien zijn op ruim honderd locaties in 45 landen. De eerste expositie opent zaterdag in de Nieuwe Kerk in Amsterdam en is daar te bezoeken tot en met 22 juli.