Wat moet u weten over de bombardementen op Syrië? Vier vragen beantwoord door Rudi Vranckx
De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk hebben in de nacht van vrijdag op zaterdag bombardementen uitgevoerd op verschillende doelwitten in Syrië. Is deze aanval nu wat we mochten verwachten? Wat is het effect van deze aanval? En hoe reageert Syrië? Onze conflictjournalist Rudi Vranckx licht toe.
1. Waarom komt de aanval er nù?
Sinds president Obama is het gebruik van chemische wapens een symbolische rode lijn. In 2013 was er een aanval met chemische wapens in Syrië, er is toen niet ingegrepen omdat Syrië onder toezicht van Rusland zijn arsenaal heeft ontmanteld. Donald Trump profileerde zich tijdens zijn campagne al als "ik ben Obama niet, ik ben zo zwak niet".
Je zou je kunnen afvragen, waarom grijpen ze nu militair in, zijn de doden die gevallen zijn door een chemische aanval meer "dood" dan de duizenden slachtoffers die de voorbije jaren gevallen zijn door de vaatbommen die het regime inzet? Het regime gebruikt heel wat extreem geweld tegen zijn eigen burgers. Chemische wapens lijken de grens te ver. De vergeldingsaanval nu is een soort symbolische actie van het Westen.
De bedoeling was welomschreven: afschrikken, straffen. Een escalatie met Rusland moest vermeden worden, dus zijn ook de doelwitten in functie daarvan gekozen. En het moest duidelijk zijn dat het een gezamenlijke coalitie is die de actie opzet. Die doelen zijn bereikt. De actie was zeer beperkt en zeer specifiek. Ze hebben stenen en gebouwen geraakt, wat niet veel kwaad kan. Belangrijk is vooral wat ze níet gedaan hebben. Ze hebben niet de luchtafweer geviseerd, niet de startbanen, niet de helikopterbasissen.
(lees verder onder de foto)
2. Hoe zeker zijn we over het gebruik van chemische wapens?
De Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPWC) zou normaal gezien vandaag naar Syrië trekken om te onderzoeken of er sprake is van het gebruik van chemische wapens een week geleden in Douma. In die zin is de timing van het conflict ook opvallend. Hebben ze de aanval uitgevoerd bij wijze van statement, "voor ons is het bewezen dat ze er zijn, we willen niet verzinken in het moeras van een welles-nietesspelletje en van manipulatie?"
In 2013, ten tijde van Obama, waren er rapporten die het gebruik van chemische wapens vaststelden, maar mocht niet onderzocht worden wie de verantwoordelijkheid droeg. Er is toen ook niet ingegrepen omdat toen de belofte kwam dat Syrië onder toezicht van Rusland zijn arsenaal zou vernietigen. Daarna zijn er nog incidenten geweest, onderzoeken hebben de verantwoordelijkheid daarvoor bij Assad en een keer bij IS gelegd.
We moeten nog afwachten of de inspecteurs van de OPWC hun onderzoek effectief nog in gang zullen zetten. Gaat men verder achter de schermen proberen uit te vissen wat er echt gebeurd is?
3. Hoe moeten we kijken naar de internationale reacties?
Aan de westerse kant zien we de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk -die de aanval uitvoerden- en de NAVO en Europees president Donald Tusk die de aanval steunen. Aan de andere kant zien we Iran en de Libanese Hezbollah-beweging die samen met de Russische president Poetin Assad steunen. Er is ook Turkije, dat op dit moment, de kanalen openhoudt tussen de twee kanten. President Erdogan heeft de voorbije week gefungeerd als go-between, telefoneren met Trump, telefoneren met Poetin.
Het Westen heeft de voorbije jaren geen strategie ontwikkeld voor Syrië, en die hebben ze nog altijd niet. Rusland, Iran en Turkije hebben dat vacuüm bezet, als een nieuw soort triumviraat dat het terrein in het Midden-Oosten beheerst. Het is de vraag hoe de zogenoemde proxy's zich gaan gedragen. Wat gaan Iran en Hezbollah doen, gaat Israël van de situatie gebruikmaken om stellingen aan te vallen? Het gevaar voor een grote oorlog zoals vroeger lijkt er nu niet te zijn, maar dat kan altijd escaleren.
(lees verder onder de foto)
4. Brengt deze aanval het einde van het conflict dichterbij?
Deze operatie brengt het einde van de oorlog absoluut geen stap dichterbij. We zien nu wel wat militaire schade, misschien niet bijster groot, de vraag is wat dit op termijn zal betekenen, op allerlei vlakken. Hoe snel zal het Syrische regime bijvoorbeeld recupereren? Bij de Amerikaanse aanval vorig jaar waren de militaire vliegtuigen al na twee dagen weer operationeel.
Een militair conflict gaan we allicht niet zien. Een zware gewapende reactie uit Moskou lijkt niet aan de orde omdat de doelwitten zo specifiek gekozen zijn, net om een escalatie met Rusland te vermijden, geen doelwitten waar Russen aanwezig zijn, bijvoorbeeld. Wat we wél zien: gespierde diplomatieke taal van de internationale spelers op het terrein. En een enorme, een ongelofelijke propaganda-oorlog. Het is internet is nu al losgebarsten, met heel veel verknipte informatie, desinformatie, halve waarheden, halve leugens. Er zullen veel terechte vragen gesteld worden, maar in een woordenoorlog belanden.
De vraag is of we kunnen hopen dat dit iets in gang kan zetten op het diplomatieke terrein. Kan het een nieuw Genève op gang brengen, alle partijen om de tafel brengen om een vredesproces nieuw leven in te blazen? Dat is iets dat door Trump en Poetin achter de schermen besproken zal moeten worden.