Jeugdhulp kraakt onder toenemende agressie jongeren: "Wij hebben goede engelbewaarders"

Een vrijdagmiddag, enkele weken geleden. Riet Henneco is al zeventien jaar opvoedster in het Koninklijk Instituut Woluwe, een kleuter- en lagere school in het buitengewoon onderwijs voor dove en slechthorende kinderen, kinderen met een taalontwikkelingsstoornis of autisme. Ze begeleidt een groep van negen kinderen tijdens de middagpauze. 

Een van hen, een jongen van zeven met een auditieve stoornis en ADHD, is overstuur uit de klas gekomen. Hem even apart nemen en tot rust laten komen kan niet: Henneco staat er alleen voor, de andere kinderen alleen laten is geen optie. Een uitbarsting valt niet te vermijden. Zodra de jongen een ander kind wil aanvallen komt ze tussen. Hij zet zijn tanden in haar arm. Er komt een toegesnelde collega van een andere groep aan te pas om het kind los te wrikken.

"Je kunt proberen dat van je af te zetten, maar zo'n voorval blijft dagen door je hoofd spoken. 's Nachts lig je wakker", vertelt Henneco. "Toch kan ik niet boos zijn op dat kind, zelfs niet op dat moment. Ik ben wel boos op de situatie: met meer personeel hadden we dit kunnen voorkomen."

Daar is Kris Gilops, opvoeder in Sint-Ferdinand in Lummen en net als Henneco afgevaardigde van de christelijke bediendevakbond LBC-NVK het volmondig mee eens. "Natuurlijk gaan we altijd met een zekere hoeveelheid agressie te maken hebben, moeilijk en grensoverschrijdend gedrag hoort bij onze job. Maar mochten we onze jongeren de juiste zorg kunnen geven, dan zou de agressie een pak minder zijn, zeker weten."

Engelbewaarder

Die agressie loopt sinds enkele jaren de spuigaten uit, vindt het LBC. Er gaat in de instellingen van de Broeders van Liefde geen dag meer voorbij zonder incidenten. "Ik heb collega's die 's avonds wenend de bus naar huis nemen. Toch denk ik dat we allemaal een goede engelbewaarder hebben", zucht Henneco. "Het verbaast me vaak dat er nog geen echte ongelukken zijn gebeurd."

De belangrijkste boosdoeners voor de vakbond, die in zijn protest wordt gesteund door de directies en inrichtende macht, zijn twee beslissingen van de Vlaamse regering. Er is het M-decreet, waardoor kinderen met zorgbehoeften ook in het reguliere onderwijs terechtkomen. Het gevolg is dat het evenwicht in de instellingen van de Broeders van Liefde weg is. In Woluwe zijn de kinderen met een gezichts- of auditieve stoornis intussen helemaal in de minderheid, zegt Henneco. Enkel kinderen die veel meer zorg en aandacht vergen, schieten over.

Daarnaast werd de jeugdzorg enkele jaren geleden hervormd. Waar de instellingen van de Broeders van Liefde voordien veel jongeren met een lichte handicap en leerstoornissen opvingen, krijgen ze nu voornamelijk kinderen met zwaardere gedrags- en emotionele stoornissen over de vloer.

Verborgen camera

Bij Sint-Ferdinand vertrokken de afgelopen twee jaar al twintig vaste krachten. "Vlak voor de paasvakantie gaven drie opvoeders hun ontslag", zegt Kris Gilops. "Sinds januari staat te teller alweer op zeven, de interimarissen die niet willen blijven niet eens meegerekend. En dat terwijl we al vijftien mensen te kort komen om de personeelsnorm te halen, net zoals in Woluwe. In Sint-Jozef in Zwijnaarde zijn er zelfs dertig opvoeders te weinig."

Dat instellingen als Sint-Ferdinand ook de gevolgen dragen van de overbevolking van jeugdinstellingen als Mol en Everberg en psychiatrische instellingen laat zich eveneens voelen. "Iedere dag hebben we te maken met weglopers, iedere dag hebben we dus ook de politie over de vloer. Die hebben intussen zelfs geen zin meer om te komen."

Het komt bovenop de dagelijkse verbale agressie, de stoelen en banken die er gegooid worden en de fysieke aanvallen waarmee de onderwijzers en opvoeders te maken krijgen. "Van de jongeren, maar ook van hun ouders. Die geven ook al eens een duw, wanneer je hun kind hebt durven straffen", weet Gilops uit ervaring.

Al 27 jaar is hij opvoeder in Lummen, recent maakte hij een nieuwe vorm van bedreiging mee: een jongere filmde hem ongezien een hele dag. Opdracht van de ouders: hou die man in de gaten en registreer hoe hij zich tegen jou gedraagt, misschien kunnen we dat nog tegen hem gebruiken. Het is extra mentale belasting voor opvoeders die sowieso al overbevraagd zijn, zegt de vakbondsafgevaardigde.

Staking

Minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) is op de hoogte van de bekommernissen van de sector, luidt het op zijn kabinet. "De acties zijn ons bekend. Net zoals de minister van onderwijs overleggen wij met de betrokken partijen." Volgens Vandeurzen worden er al bijkomende maatregelen ter preventie van agressie in de jeugdhulp genomen. Hij onderzoekt volgens zijn kabinet ook mogelijkheden om extra personeel in te zetten. 

Voor de vakbond LBC, nota bene van dezelfde christelijke zuil als Vandeurzen en minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V), komt dat sowieso te laat. Op 7 mei plannen ze hoe dan ook een stakingsdag. De opvoeders van de vijf instellingen van de Broeders van Liefde zullen in een minimumbezetting werken. De rest zal naar Brussel afzakken om een boodschap aan minister Vandeurzen over te brengen. "Wat we precies gaan doen, moeten we nog bespreken. Maar ludiek zal de actie in ieder geval niet zijn", zegt Gilops. "Aan de hele toestand is niets ludieks meer aan."