Amnesty: "Iraakse vrouwen en kinderen met vermoedelijke IS-connectie seksueel uitgebuit in vluchtelingenkampen"

Amnesty International bezocht acht verschillende kampen in Irak. De organisatie interviewde er 92 vrouwen en tientallen humanitaire werkers. Volgens hen worden duizenden vrouwen en kinderen die verre banden hebben met IS-strijders of uit vroegere IS-bolwerken vluchten er collectief gestraft door de kampbeheerders en lokale autoriteiten. Alle getuigenissen praten over wijdverspreide discriminatie en seksuele uitbuiting door kampbewakers, politiemannen en soldaten. In ruil voor seks voorzien zij  de vrouwen met essentiële zaken als water, geld of bescherming. Het zijn gedetailleerde verhalen die ook door verschillende hulpverleners ter plaatse worden bevestigd.

"De oorlog tegen IS in Irak is misschien voorbij, maar het leed van de Irakezen is ver van over", zegt Lynn Maalouf, Midden-Oosters directeur Amnesty International. "Iraakse vrouwen en kinderen met veronderstelde banden met IS worden gestraft voor misdaden die ze niet hebben gepleegd." Voedsel, water, logistieke middelen en medische hulp worden ontzegd aan wie een mogelijke link met IS heeft. Verschillende getuigen deden beklag over oorlogswonden van kinderen die onbehandeld blijven, soms met de dood tot gevolg. En omdat seksuele uitbuiting in het kamp zo wijdverspreid is, zijn hulpverleners bezorgd om seksueel overdraagbare aandoeningen, ongewenste zwangerschappen en onveilige abortussen.

Het grootste deel van interne vluchtelingen komt bovendien in kampen aan zonder geldig identiteitsbewijs. Documenten van voor de oorlog zijn verloren, geconfisqueerd of vervallen en moeten worden hernieuwd. Documenten van wie jarenlang onder IS-bezetting leefde, moeten worden gelegaliseerd. Maar veronderstelde IS-families worden volgens het nieuwe rapport van Amnesty International routinematig uitgesloten van deze diensten. Zonder nieuwe identiteitskaart en andere documenten kunnen de vrouwen niet werken of zich verplaatsen. Kinderen die zonder geldige geboorteakte opgroeien, zijn staatloos en kunnen vaak niet naar school. In tenminste één van de bezochte kampen mogen Iraakse familieleden van veronderstelde IS-ers het kamp helemaal niet verlaten. Ze worden er zonder onderzoek vastgehouden in een de facto openluchtgevangenis.

Vooral vrouwen die aan het hoofd staan van een familie die verdacht wordt van collaboratie met IS, zijn in Iraakse vluchtelingenkampen het slachtoffer van nieuwe discriminatie. In enkele gevallen zijn zij (verre) familie van een IS-officier. In veel gevallen werkte een familielid - soms gedwongen, soms uit noodzaak en soms uit overtuiging - als niet-strijder voor de terreurgroep toen die de macht overnam in hun stad of dorp. Ze verdienden bij als kok, garagist, bediende of chauffeur. Maar soms slaan de kampbewakers volgens Amnesty International de bal helemaal mis en hebben ze een gelijkaardige naam als iemand op de reeds in vraag gestelde lijst van IS-collaborateurs. Wie uit een bepaalde stad of wijk vluchtte, wordt over dezelfde kam geschoren. En als een van je mannelijke familieleden tijdens de vlucht werd opgepakt, kan je het ook schudden.

Sinds Islamitische Staat voet aan wal zette in Irak en Syrië, overtrad de terreurgroep ontelbare morele en internationale wetten. Maar in de strijd tegen IS schonden ook Iraakse, Koerdische en westerse actoren het internationaal humanitair recht. Ook de huidige praktijken die werden blootgelegd door Amnesty International druisen in tegen het oorlogsrecht.

Volgens de mensenrechtenorganisatie krijgen de veronderstelde IS-families onder andere niet de verplichte medische zorg en voeding. Kinderen jonger dan vijftien en recente moeders genieten niet van de internationaal erkende speciale bescherming. En in tegenstelling tot wat de conventie voorschrijft, worden zij collectief en zonder vonnis gestraft voor een daad die ze vaak niet hebben gepleegd. Ook het verbod op aanranding en verkrachting wordt in alle acht vluchtelingenkampen met voeten geschonden.

Samen met andere hulporganisatie zette de Verenigde Naties verschillende klachtenprocedures op, waaronder een hotline voor intern ontheemden met vragen of problemen. Maar voor seksueel geweld is er geen gecentraliseerde dienst die incidenten monitort. Erger nog: geen van de door Amnesty International geïnterviewde vrouwen wist van het bestaan van de procedure.

Begin april deelde Amnesty International zijn bevindingen met de Iraakse premier Abadi, maar volgens de organisatie kwam er geen reactie. "Iraakse vrouwen worden onderworpen aan een onmenselijke en discriminerende behandeling door gewapende mannen. De mensen die geacht worden hen te beschermen, zijn veranderd in roofdieren," concludeert Lynn Maalouf. "De Iraakse regering moet laten zien dat ze de schendingen tegen deze vrouwen willen beëindigen door alle daders ter verantwoording te roepen en alle gewapende mannen de toegang tot vluchtelingenkampen te ontzeggen."

Amnesty bundelde bijna 40 aanbevelingen voor de Iraakse regering in het nieuwe rapport en vraagt ook de Verenigde Naties en andere hulporganisaties om te letten op 19 bijkomende aanbevelingen.