Werner, 11 jaar geleden geïnterneerd: "Ik werd naar de gevangenis gestuurd, met als einddatum 31/12/9999"

Wanneer we de gevangenis van Merksplas binnengaan en een cipier ons begeleidt naar de afdeling voor geïnterneerden, wordt onze wandeling een paar keer onderbroken. Het is vier uur. De gedetineerden zijn klaar met werken en worden in groepen van vijftien begeleid naar hun cel. We moeten op een afstand wachten. Vijf groepen en wat over-en-weergeroep later mogen we verder. Nog een paar zware deuren en dan komen we bij de afdeling van Werner. Een afdeling die in tal van documentaires als decor dienst deed als “de vergeetput van België”.

Werner gaf zich 11 jaar geleden zelf aan bij de politie na verschillende zware feiten. Omdat hij de feiten pleegde tijdens psychoses, verklaarde de rechtbank hem ontoerekeningsvatbaar. Lees: Werner is psychisch ziek, is niet verantwoordelijk voor de feiten en moet geholpen worden.

We vragen hem wat er 11 jaar geleden fout liep. “Ik was niet meer in staat om na te denken. Ik was dakloos en dronk te veel. Ik weet het, dat valt niet goed te praten, maar het is iets wat mensen die op straat leven doen om de dag door te komen.”

Werner kreeg te horen dat hij niet thuishoort in de gevangenis, maar ook niet in de maatschappij. Ze vertelden hem dat hij geïnterneerd zou worden en dat ze goed voor hem zouden zorgen. Dat was een hele opluchting, want hij was bang van gevangenissen. “Het was een grote opluchting dat ze vertelden dat ik beter behandeld zou worden dan gewone gedetineerden.”

Maar in tegenstelling tot wat de rechter hem vertelde, kwam Werner toch terecht in de gevangenis. Eerst in Gent, dan in Turnhout en daarna in Merksplas. En in tegenstelling tot gedetineerden, kreeg Werner niet te horen tot hoelang hij er zou moeten blijven. Of toch: “datum van invrijheidsstelling: 31/12/9999.”

Want internering is geen straf, maar een maatregel zonder einddatum. En dat is iets waar Werner het zeer moeilijk mee heeft. “Achteraf gezien hadden ze me beter gewoon veroordeeld en gestraft, dan was ik er nu al van af.”

Wanneer iemand geïnterneerd wordt, zal de Kamer voor de Bescherming van de Maatschappij beslissen wat er moet gebeuren: waar de geïnterneerde moet verblijven, welke behandeling hij moet krijgen en wanneer hij weer vrijkomt.

Maar volgens Werner worden die belangrijke beslissingen veel te weinig herzien. “Ik ken mensen die al meer dan 20 jaar geleden geïnterneerd zijn, en nog altijd niet vrij zijn. Volgens mij wordt er veel te weinig gekeken of een maatregel nog effectief nodig is.”

Werner zegt ook dat er veel te snel wordt beslist om iemand te interneren en dat er vaak te weinig onderzoeken gebeuren om te kijken of die ingrijpende maatregel wel gefundeerd is.

Omdat er geen ontsnappingsgevaar was, verhuisde Werner na zijn verblijf in de gevangenissen van Gent, Turnhout en Merksplas naar een instelling met een lagere beveiliging. Vorig jaar werd hij op proef vrijgelaten en mocht hij terug naar zijn geliefde Gent.

Maar de eenzaamheid nekte hem. Hij begon opnieuw te drinken en gaf zichzelf aan bij de politie. Nu verblijft hij opnieuw in de gevangenis van Merksplas, en dat op "eigen vraag". We schrikken een beetje en vragen hem waarom. Al snel blijkt dat de gevangenis de enige plek is waar Werner écht terechtkon.

“In psychiatrische ziekenhuizen zijn gigantische wachtlijsten en een opname in een crisiscentrum is veel te kort. Je kan er maximaal zeven dagen verblijven, maar na een week zijn de problemen niet opgelost. En dus is de gevangenis de enige oplossing, hoe extreem dat ook klinkt.”

Na twee maanden Merksplas gaat het opnieuw beter met Werner. “Hier heb je nooit het gevoel dat je alleen bent”, klinkt het. Hij kijkt veel televisie en kan minstens één keer per week praten met iemand van het zorgteam.

Werner hoopt dat hij binnenkort naar een instelling mag met lagere beveiliging en zou in de toekomst graag beschut gaan wonen. “Maar de gevangenis van Merksplas stap je natuurlijk niet zomaar even binnen en buiten.”

Morgen trekken we naar Herentals. We zullen er praten met Peter Verpoorten, de advocaat die ons land al 18 keer liet veroordelen voor de manier waarop het omgaat met geïnterneerden.