Elke nieuwe minister wil het onderwijs hervormen: daarvoor is zij/hij toch minister? Zo’n hervorming bestuderen, inplannen en uitvoeren in een organisatie van 200.000 werknemers (zo veel mensen werken er in het Vlaams onderwijs) is titanenwerk. Dat duurt minstens tien jaar en lukt nooit echt, gezien een minister maar vijf jaar aanblijft. Bij de volgende minister, die ook zijn stempel wil drukken, gaan we voor een nieuw rondje. Ik las bij een vorig onderwijsplan van een vorige minister een opiniestuk met de boodschap dat de beste onderwijsminister er een is die niets doet: veel werk, consultants en frustraties bespaard.

Ministers zijn in hun hoofd de baas van een staatsbedrijf, dat vanuit een Brusselse toren bepaalt wie wat moet doen in elk dorpsschooltje of universiteit. Dat uitgangspunt is fout: onze fabrieken maken met steeds minder mensen steeds meer en betere producten, ons onderwijs brengt met steeds meer mensen steeds minder toegevoegde waarde. In 1960 werkte niet eens de helft van het aantal mensen in het onderwijs als nu. Er waren toen ook al universiteiten en hogescholen, maar niet meer dan nodig. De futiele drang om in alle scholen dezelfde waarde aan een bepaald diploma te geven, heeft de gezonde competitie die er was tussen de “vrije” en de andere scholen weg doen ebben. De staat heeft de macht veroverd van de idealistische schooldirecties van weleer. Waar men in de organisaties van privébedrijven steeds meer beslissingsrecht heeft doorgeschoven naar beneden - om zo een maximaal aantal medewerkers te betrekken en hen het gevoel te geven dat ze belangrijk zijn - heeft de Vlaamse regering net het omgekeerde gedaan. Ze heeft het initiatiefrecht van de leerkrachten en directies gefnuikt zodat vele leerkrachten hun uren kloppen, blik op oneindig en geld op het einde van de maand, zoals het pure uitvoerders past. Ja, ik overdrijf om het probleem scherp te stellen.

Geef de onderwijsmarkt terug aan onderwijsondernemers, zoals het was voordat de staat vond dat ze zelf onderwijs moest geven. Duizenden leerkrachten willen bewijzen dat ze betere ideeën hebben dan de minister, op het vlak van manier van leren, van groepsdynamiek, van alles en nog wat. Bij het heruitvinden van het onderwijs denken zij er niet aan een school te bouwen, want ze kunnen probleemloos overal lokalen huren als ze die nodig hebben. Ik ben er zeker van dat hier topbedrijven gaan uitkomen, voorbeelden voor de hele wereld, met tien keer zo veel nuttige kennisoverdracht dan nu het geval is.

Laten we de onderwijs-planeconomie begraven en terug gaan naar echt vrije scholen in een vrije markt. Weliswaar met subsidies.