Geens en De Block, de twee bevoegde ministers: "Het is niet zo dramatisch als het lijkt"

De ministers spreken klare taal: “De geïnterneerden werden jarenlang in de steek gelaten. Ze werden niet goed begeleid en er werd veel te lang enkel gefocust op beveiliging en niet op zorg. Daar wilden we bij het begin van de legislatuur, door samen te werken over departementen en partijen heen, iets aan doen. We doen ons uiterste best om deze situatie binnen de kortst mogelijke keren op te lossen, maar ‘il faut le temps qu’il faut’ “.

We vragen de ministers waarom het zo moeilijk is om alle geïnterneerden uit de gevangenis te krijgen. Waarom duurt dat zo lang? “Het is een kwestie van het tijdig bouwen van goeie, aangepaste infrastructuur, iets waar ons land geen kampioen in is”, aldus minister Geens. Hij benadrukt wel dat 300 van de 541 geïnterneerden verblijven in speciale afdelingen van de gevangenissen, gemaakt om geïnterneerden op te vangen. “Het is dus niet zo dramatisch als het lijkt.” De minister van Justitie erkent wel dat deze speciale afdelingen niet meer voldoen aan de hedendaagse zorgnoden. “Ik ga niet zeggen dat Merksplas een nette instelling is voor de 21e eeuw.”

De ministers benadrukken ook dat het onmogelijk is om zonder de gevangenis te werken. “De hele zorgsector werkt vanuit zoveel bedden en zoveel plaatsen. Maar de probleemgevoeligheid van de samenleving neemt toe. Er zijn nu meer mensen met een interneringsprofiel dan 100 jaar geleden. Het is niet gemakkelijk om ze allemaal een plaats geven. En dan heb je een gevangenis, de enige instelling zonder numerus clausus, nodig.”

Volgens Geens zullen er hoe dan ook altijd een 200-tal geïnterneerden in de gevangenis verblijven. "En dan heb ik het over de mensen die gearresteerd worden, waarvan we nog niet weten of ze toerekeningsvatbaar zijn en dus geïnterneerd moeten worden.”

Maar horen die mensen in afwachting van een veroordeling en beslissing over toerekeningsvatbaarheid wel thuis in de gevangenis? Moeten mensen, van wie er sterke vermoedens zijn dat er een psychiatrische problematiek is, niet opgenomen worden in een observatiecentrum? Een plek waar ze een lange tijd kunnen geobserveerd worden zodat psychiaters grondig kunnen onderzoeken of ze toerekeningsvatbaar zijn of niet? De hoofdarts van FPC Antwerpen noemde dat gisteren nog één van de grootste uitdagingen voor de toekomst.

Geens erkent dat er een probleem is. “De diagnostiek van toerekeningsvatbaarheid laat te wensen over. Gerechtspsychiaters moeten te snel in onvoldoende verzorgde omstandigheden conclusies trekken. Dat observatiecentrum moet er dringend komen. Het moest er eigenlijk al zijn, maar door bouwproblemen is het uitgesteld tot 2021. Maar we kunnen niet wachten tot dan en bekijken hoe we het zo snel mogelijk kunnen oplossen. De zorg is terecht en we zullen er aan tegemoet komen.”

We legden minister Geens ook voor wat Peter Verpoorten eerder in deze reeks zei: dat er een mentaliteitsprobleem is bij een deel van de magistratuur. “Sommigen zien er nog altijd geen graten in dat de mensenrechten van geïnterneerden geschonden worden en hebben te weinig oor voor hun klachten”, klonk het. De minister erkent het probleem. “Vroeger was een internering een bescherming van de maatschappij tegen abnormalen en krankzinnigen. Zo zei de wet uit 1930 het. Veel magistraten werkten jarenlang in een cultuur waar internering een straf was. De mind shift dat internering nu een beveiligingsmaatregel is die zorgzaam moet zijn, is nog niet bij iedereen gemaakt.”

Volgens minister De Block moet er nog meer worden ingezet op zorg op maat. De expertise daarrond moet nog veel verder worden uitgebouwd. “Er moet ook nog meer ingezet worden op een betere uitstroom. Maar we moeten ziekenhuizen en zorginstellingen niet verplichten om mensen op te nemen. Bovendien zijn er ook mensen die nooit meer naar de samenleving terug kunnen gaan. Die mensen moeten we ook goed opvangen, onder meer in de nieuwe long stay afdeling die er binnenkort komt in Aalst.”

Ook Geens wil verder inzetten op bouwen: “We moeten zo snel mogelijk een kwantumsprong maken naar instellingen die de vergelijking kunnen doorstaan met het buitenland. We moeten overschotten creëren om pieken te kunnen opvangen. Want zoals het nu is kan het niet blijven duren. We moeten uit die miserie geraken die elke dag opnieuw terugkeert. Maar we zijn er nog niet, het zal nog 10 jaar duren.” 

Wat zal Europa zeggen, in december? Halen we de deadline? De ministers hebben er vertrouwen in. “Ze hebben ons al gefeliciteerd met de geboekte vooruitgang. En als er toch nog opmerkingen zijn, zal ik met plezier gaan uitleggen wat er nog allemaal op onze plank ligt. Want het valt allemaal nog wel mee bij ons, we zijn niet zo onderontwikkeld als sommige andere landen en dat weet Straatsburg ook. Maar het kan veel beter en we werken er aan.”

Morgen trekken we, voor de laatste aflevering van de reeks "Internering - waar staat België, naar Tongeren. We spreken er met Patrick. Hij werd 15 jaar geleden geïnterneerd en is intussen een vrij man.