Hoogspanning in Turkije vrijdagavond. Een deel van het Turkse leger ondernam er een poging tot staatsgreep. In hoofdstad Ankara werden militaire vliegtuigen en helikopters gespot en waren geweerschoten te horen, maar vooral in Istanboel was de situatie bijzonder geladen.

Militairen blokkeerden er meerdere bruggen en hebben ook commissariaten van de politie bestormd. Ze eisten dat de agenten hun wapens afgeven en zich overgeven. Bovendien zou de baas van het Turkse leger, Hulusi Akar, gegijzeld worden door de militairen. De aanwezigheid van het leger in de straten is erg opvallend en maakt de sfeer gespannen, klinkt het bij getuigen.

De gespannen sfeer in de straten bereikte een dieptepunt rond middernacht, toen helikopters het vuur openden boven Ankara en tanks begonnen te schieten aan het parlementsgebouw. Datzelfde parlementsgebouw werd later op de avond zelfs gebombardeerd, meldt het regeringsgezinde persagentschap Anadolu. Er werden meerdere explosies gehoord. Ook het presidentieel paleis zou omsingeld worden door militairen.

17 agenten gedood

Militairen hadden intussen ook het vuur geopend op de mensen die massaal de straat waren opgekomen. Bij de vuurgevechten zouden zeventien agenten gedood zijn. Er werd ook een militaire helikopter uit de lucht geschoten door een straaljager. Enkele burgers werden gearresteerd.

Volgens enkele media zouden in de vuurgevechten zes burgers om het leven gekomen zijn en meer dan 100 gewonden gevallen zijn. Die informatie kon nog niet bevestigd worden.

Soldaten geven zich over

Zo'n 30 soldaten die bij de coup betrokken waren hebben zich overgegeven. Dat meldt een getuigen aan het persagenschap Reuters. De dertien werden op het Taksimplein omsingeld door gewapende agenten. Daarop leverden ze hun wapens in en werden ze in politiewagens weggevoerd.

Volgens de Turkse inlichtingendienst MIT zijn het Turkse leger en de politie erin geslaagd om de militairen die de staatsgreep wilden plegen, te overmeesteren. "Hier en daar wordt nog weerstand geboden, maar dat zal niet lang meer duren", klinkt het.

Poging tot staatsgreep

Het is nog onduidelijk wie er achter de poging tot staatsgreep zit. Zeker is dat het om militairen gaat, maar de vraag is over hoeveel. Volgens een bron binnen de Europese Unie gaat het om een substantieel deel van het leger "en niet gewoon een paar kolonels". Dat wordt tegengesproken door president Erdogan, die het heeft over "een minderheid binnen het leger".

Verschillende belangrijke legerleiders uit de verschillende takken van het leger zijn op televisie verschenen om de boodschap van president Erdogan te steunen. Ze zeggen dat ze de staatsgreep verwerpen en beschuldigen een kleine groep binnen het leger, aldus de omroep NTV, de krant Hurriyet en een official van de regering.

Rond 2 uur kwam de eerste minister op de Turkse televisie vertellen dat de situatie "voor een groot stuk" weer onder controle was. Hij noemde de coup een daad van rebellie tegen de regering gepleegd door volgelingen van de geestelijke Fethullah Gülen. Een Amerikaanse organisatie dicht bij Gülen heeft alle betrokkenheid ondertussen al ontkend.

Volgens een politiebron zouden 104 militairen betrokken zijn bij de coup. Zij zouden zich aangesloten hebben bij een officier die niet zo lang geleden ontslagen werd. Hij was juridisch adviseur van de stafchef van het leger en zou het brein zijn achter de poging tot staatsgreep.Die informatie komt van het persagentschap Anadolu, dat erg regeringsgezind en dus niet geheel neutraal is.

Democratie

De militairen zeiden echter dat ze geen kleine minderheid vormen. In een statement dat in de vooravond uitgezonden werd op het televisiestation NTV zeggen ze dat ze de macht in het hele land hebben overgenomen. Wie die militaire groep is, is nog onduidelijk. De staatsgreep is gericht tegen het Islamitische regime van president Recep Tayyip Erdogan. Het is "een poging om de democratie te herstellen", klinkt het.

"Schieten mag"

Binnen de kringen rond president Erdogan was alvast te horen dat opgetreden zal worden tegen de militairen. "Wij tolereren geen pogingen om onze democratie te ondermijnen." Dat wordt beaamd door de Turkse premier, die op Twitter schrijft dat hij al het nodige zal doen. "Zelfs al horen daar dodelijke slachtoffers bij. Agenten mogen het vuur openen als dat nodig is."

Vredesraad

Er is intussen een Vredesraad opgericht in het land om de vrijheid van de burgers te garanderen. De militairen hebben een avondklok ingesteld en de krijgswet in het land is van kracht.

Erdogan: "Kom op straat"

De Turkse president Erdogan, tegen wie de coup gericht is, werd in veiligheid gebracht op een geheime locatie. In een telefonische verklaring zegt hij dat "hij dit wel te boven zal komen". "We gaan de situatie binnen korte tijd oplossen, deze coup zal niet succesvol zijn", zegt hij. "Wie niet meewerkt, zal de zwaarste prijs betalen voor de rechtbank."

De president riep de burgers van zijn land op om op straat te komen en te verzamelen op pleinen om een signaal te geven. Die oproep kreeg al snel navolging, want heel wat Turken trokken de straat op. Onder meer op het Taksim-plein staat een steeds groter wordende menigte.

Erdogan is volgens meerdere bronnen omstreeks 2.30 uur (Belgische tijd) aangekomen in Istanboel op de luchthaven Ataturk. Televisiezender NTV toonde beelden van een grote menigte aanhangers die hem opwacht. De president sprak amper 50 minuten later al de bevolking toe in een televisietoespraak. Daarin haalde hij hard uit naar de "verraders": "Ze zullen een hoge prijs betalen".

CNN Turk, waar later op de avond soldaten binnenvielen en de uitzendingen stopzetten, had via FaceTime eerder op de avond al een gesprek met de president.

Door de feiten zijn alle vluchten vanop de Ataturk-luchthaven in Istanboel geannuleerd. Intussen keldert ook de Turkse lire. De Turken lopen dan ook massaal naar bankautomaten om geld af te halen. De Franse overheid roept haar burgers in Turkije op om binnen te blijven. Ook onze regering raadt landgenoten aan om hun woning niet te verlaten.

Turkije heeft een geschiedenis van staatsgrepen, maar de president regeert intussen al een aantal jaar met stevige hand over het land.