Een smiley in een Wetstraat-verslag? "Slecht plan"

Tekentjes en leestekencombinaties, die op WhatsApp en Instagram waanzinnig populair zijn, moeten ook in ernstige teksten en krantenberichten kunnen, zo vindt Hans Bennis, algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie. Hij ziet vooral een rol weggelegd voor emoticons als  ;-), het driedubbele gebruik van uitroeptekens of de combinatie van uitroep- en vraagteken.

“De tekentjes geven een emotie weer die we anders moeilijk kunnen uitdrukken”, meent Bennis. “Op WhatsApp gebruiken we drie uitroeptekens als we een woord of zin kracht willen bijzetten. Met het uitroep- en vraagteken drukken we een gevoel van verwondering of verbijstering uit dat we lastig kunnen weergeven. Dat kan nuttig zijn in ernstige teksten.”

Duimpje of aapje

Maar de Vlaamse redacties lijken niet meteen van plan om smiley's, en leestekencombinaties te gebruiken, laat staan emoji's, als een duim of aapje. “Slecht plan”, meent Karel Verhoeven, hoofdredacteur van De Standaard. “Ik zie in een Wetstraat-verslag over een hoogoplopende F16-debat geen duimpje of aapje opduiken. Die tekentjes hebben een informeel karakter. Dat botst met het meer formele karakter van een krantenartikel, zelfs als dat op de site staat.”

Ook Bart Eeckhout, opiniërend hoofdredacteur van De Morgen, is niet enthousiast. “We hebben die tekentjes niet nodig. We kunnen perfect onze rol spelen met de 26 letters en gewone leestekens. We gaan ervan uit dat onze lezers ook zo in staat zijn om dubbele lagen in bepaalde teksten, zoals columns, op te merken.”

Al zijn er ook hoofdredacteurs die mogelijkheden zien. “Het hangt af van wie je doelpubliek is”, zegt Klaus Van Isacker, algemeen hoofdredacteur van de showbizzmagazines van De Persgroep, waaronder Dag Allemaal en Story. “Bij een ouder leespubliek of voor een papieren product moet je daar niet mee afkomen. Maar voor een onlineproduct dat zich richt op een jong lezerspubliek wil ik daarover nadenken.”

Zigzagend uitroepteken

Het zou alleszins best grappig zijn, een krant of magazine met emoticons, vindt VRT-taaladviseur Ruud Hendrickx. Maar redacties zijn er volgens hem best zuinig mee. “Hans Bennis heeft gelijk dat er bepaalde emoties zijn, zoals ironie, die we in tekst moeilijk kunnen uitdrukken”, zegt Hendrickx. "Er waren ooit voorstellen om een ironieteken in te voeren. Het bekendste is een zigzagend uitroepteken met een punt onder. Maar dat kun je niet maken op een toetsenbord. Een emoticon die ironie uitdrukt is dan handiger."

Toch doen redacties het beter niet, vindt professor Nederlandse Taalkunde Jacques Van Keymeulen (UGent). “Er is met die tekentjes niets mis. Ze worden alleen te veel met jongerentaal geassocieerd. Sms- en chattaal is zeker ook een taal en voor taalkundigen een heel interessant fenomeen. Maar ze gebruiken in een ernstige tekst zorgt voor een stijlbreuk. En stijlen mengen stoot mensen vaak tegen de borst." Van Keymeulen wijst op de verschillende taalregisters, zoals jongerentaal, dialect of ernstige taal. "Al naargelang de situatie trek je een register open. Trek je het verkeerde open, dan wekt dat weerstand op", meent hij.

Die weerstand heb je wellicht bij de huidige krantenlezers. Maar blijft dat zo wanneer de jongeren van nu, die met die tekentjes zijn opgegroeid, straks zelf de nieuwsconsumenten zijn? Van Keymeulen: “Jongeren associëren die tekentjes zelf met jongerentaal. De kans is groot dat ze die niet meer gebruiken eens ze ouder en volwassenen zijn. Taal is nu eenmaal ook sterk gebonden aan leeftijd.”