Durf te roddelen: Nederlandse doctorandus houdt pleidooi voor achterklap
Roddelen over een collega. Gemeen, vindt de een. Maar Rinus Feddes snapt het wel. De promovendus breekt een lans voor de roddelaar, die het soms gewoon nodig heeft om een ander iets in het oor te fluisteren.
"In een bejaardentehuis wordt veel geroddeld, bijvoorbeeld over smakkende medebewoners. Personeel probeert dat geklets aan banden te leggen, om degene over wie het gaat te beschermen. Maar het is nuttig om je af te vragen: waarom wordt er geroddeld?"
Rinus Feddes (69) legt het met overtuiging uit, met de twinkeling van de enthousiaste onderzoeker in zijn ogen. "Niet meer fatsoenlijk kunnen eten is iets wat alle ouderen op een gegeven moment overkomt. Dat weten ze zelf ook. Het roddelen en buitensluiten van de smakkenden is voor hen een manier om te kunnen zeggen: wij hebben nog waardigheid."
'Apen besteden een kwart van hun tijd aan het vlooien van elkaar en echt niet alleen omdat ze zoveel jeuk hebben'
We mogen best wat vaker vanuit het perspectief van de roddelaar denken, stelt Feddes, want iedereen roddelt nu eenmaal. Ook Feddes zelf. En er is ook vaak genoeg over hem geroddeld; zou hij dat proefschrift ooit af krijgen?
Twaalf jaar heeft hij eraan gewerkt. Aan de Hogeschool Rotterdam waar hij lesgeeft, ontwikkelde hij meerdere vakken over roddelen en informele communicatie. Door de jaren heen vroeg Feddes aan honderden studenten om hun beste roddelverhalen met hem te delen voor zijn proefschrift. De verhalen hielpen hem een heel eigen visie op roddelen te formuleren.
Bindmiddel
"Als ik studenten vertel dat ik geloof in constructief roddelen, zijn ze meestal eerst verontwaardigd. Roddelen associëren ze met iets negatiefs. Maar ik maak een duidelijk onderscheid tussen roddelen en pesten. Pesten is gericht op het bewust kwaad doen van de ander, terwijl roddelen meer gericht is op het in vertrouwen uiten van je onderbuikgevoelens."
Emotioneel ontladen wordt dat in de roddelliteratuur genoemd. "Maar ook het aangaan van sociale binding is een belangrijke functie van roddelen. Ik vroeg de studenten hun roddels te clusteren: wie roddelt er over wie? Dan bleek altijd dat bepaalde groepen over andere groepen roddelen. De warme kant van een familie over de koude kant of de jongeren over de ouderen. Roddelen blijkt dus een bindmiddel."
'Pesten is gericht op het bewust kwaad doen van de ander, terwijl roddelen meer gericht is op het in vertrouwen uiten van je onderbuikgevoelens'
Vocaal vlooien noemt Feddes het graag. "Apen besteden een kwart van hun tijd aan het vlooien van elkaar en echt niet alleen omdat ze zoveel jeuk hebben. Als twee apen elkaar vlooien, laten ze anderen in de groep zien: wij hebben een bondje. Bij mensen gaat dat net zo. Als je een roddel aan iemand vertelt, kom je vaak dichtbij iemand, of je fluistert zelfs in zijn oor. Je deelt je verhaal alleen met diegene. Bij wie je wilt horen, bepaalt met wie je roddelt."
Recht in het gezicht
Zo ontstaan sociale betrekkingen tussen mensen, buiten de officiële verhoudingen om. Die informele verhoudingen zijn belangrijk, vindt Feddes, want je kunt nu eenmaal niet altijd alles recht in iemands gezicht zeggen. "Als jij vindt dat je baas zijn vrouw hufterig behandelt, zul je hem dat niet snel zeggen, omdat hij een machtspositie heeft. Dus dan vertel je het aan een collega, want je moet toch ergens heen met je gevoel."
'Denk na: waarom roddel ik en wat zegt dat over mijn behoeftes?'
Hoe belangrijk roddelen ook is, praten achter iemands rug om, zien velen als iets kwaadwillend. Je kunt er een ander immers pijn mee doen. Juist daarom is het zo belangrijk om het taboe op roddelen te doorbreken, zegt Feddes. "Er zijn situaties waarin roddelen wel degelijk narigheid oplevert, maar roddelen verbieden maakt nog niet dat de onderbuikgevoelens die eraan ten grondslag liggen zomaar verdwijnen. Denk dus na: waarom roddel ik? En wat zegt dat over mijn behoeftes?"
Spannend
Hoezeer hij er ook achterstaat, spannend vindt Feddes het wel om naar buiten te treden met zijn pleidooi voor het opener praten over roddelen. Hij weet dat er kritiek op komt.
Al zijn kritiek geven en ontvangen een van de dingen die hij leerzaam vindt aan roddelen. "Door met je onderbuikgevoelens naar buiten te treden, kun je jouw mening toetsen aan die van de ander. Als je je vrouw vertelt dat je vindt dat de buurman zo'n harde stem heeft, zegt zij misschien wel dat je je aanstelt. Je kunt leren van die tegenspraak, het kan je helpen je eigen kaders te vormen en te bepalen wat jij belangrijk vindt, maar dan moet je wel het lef hebben ermee naar buiten te treden."
Onderbuikgevoelens en roddelen. Een interactief perspectief op roddelen, roddel en roddelverhalen, Rinus Feddes, Academische Uitgeverij Eburon, € 22 (op bestelling).