Amnesty: "Te weinig aandacht voor etnisch profileren binnen politie"

De bevindingen zijn samengebracht in het rapport 'je weet nooit met mensen zoals jij', dat vandaag gepubliceerd is. Volgens de organisatie hebben zowel politie als politiek nog te weinig gedaan om discriminatie bij identiteitscontroles te voorkomen, detecteren en bestrijden.

Wanneer de politie iemand op straat controleert vanwege zijn of haar huidskleur of afkomst, zonder dat er een objectieve reden is om deze persoon tegen te houden, is er sprake van etnisch profileren. Volgens Belgisch en internationaal recht is dat discriminerend en verboden. Amnesty wijst erop dat het bovendien "slecht politiewerk" is. De helft van de bevraagde politiemensen erkende tegenover Amnesty dat etnisch profileren gebeurt.

De wet schrijft onder meer voor dat er "redelijke gronden" moeten zijn voor een identiteitscontrole, maar Amnesty stelde vast dat politiemensen onvoldoende begeleid en getraind worden om die term naar het terrein te vertalen. "Politiemensen moeten betere richtlijnen krijgen over de manier waarop ze identiteitscontroles moeten uitvoeren zonder etnisch te profileren", meent Wies De Graeve, directeur van Amnesty Vlaanderen. Een politie-inspecteur bevestigde aan de Amnesty-onderzoekers aan etnisch profileren te doen. "Maar ik weet niet hoe ik mijn job anders moet doen."

Amnesty wijst er verder ook op dat er geen statistieken bestaan over het aantal controles, door wie ze uitgevoerd worden, waarom, waar, met welk resultaat en de achtergrond van de gecontroleerde mensen. "Registratie heeft in andere landen nochtans zijn nut bewezen", aldus De Graeve. "Na de invoering van een registratiesysteem in een Spaanse politiezone halveerde het aantal controles ongeveer, terwijl de pakkans verdrievoudigde. Door te stoppen met etnisch profileren, stop je niet alleen met discrimineren, je verhoogt ook de effectiviteit van politiewerk."

De mensenrechtenorganisatie interviewde 48 politieambtenaren uit negen politiezones in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Daarnaast spraken ze ook met medewerkers van het kabinet van minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon, de federale politie, de Vaste Commissie voor de Lokale Politie, Comité P, Unia en verantwoordelijken voor verschillende politieopleidingen. 

Er werden ook twintig mensen van etnische minderheden bevraagd over hun ervaringen met de politie en identiteitscontroles. In de interviews gaven zij aan dat een politiecontrole zeer ingrijpend kan zijn. "Gestopt worden, vooral in het openbaar, creëert vaak het beeld van verdenking, zowel voor de omstaanders als voor de persoon zelf", aldus Amnesty. "Als mensen ook gefouilleerd worden, moeten knielen, tegen de muur worden gedrukt, kan dit nog meer vernederend en traumatiserend zijn, zeker als er geen gegronde reden is voor de controle." Wie vaak zonder reden wordt tegengehouden, voelt zich geviseerd door de politie. Zo'n vertrouwensbreuk vormt een "serieuze barrière voor goed politiewerk", aldus Amnesty.

"Etnisch profileren is een verspilling van politiemiddelen omdat het leidt tot veel onnodige controles", besluit De Graeve. "Politiemensen die zich extreem focussen op bepaalde etnische groepen, hebben bovendien veel minder aandacht en tijd voor criminaliteit die door andere groepen van mensen gepleegd wordt, en dat zorgt voor een blinde vlek. Politiemensen moeten zich niet laten leiden door hun buikgevoel of vooroordelen, ze moeten zich baseren op specifieke, feitelijke criteria zodat ze eerlijk én doeltreffend kunnen werken."

De Belgische politieagenten zijn wel degelijk opgeleid om elke vorm van etnisch profileren te voorkomen, zo laten de politiebonden vandaag weten in een reactie op een rapport van Amnesty International. Tegelijkertijd wordt niet door iedereen ontkend dat "een dergelijk probleem bestaat".

"Er bestaan regels, maar het is waar dat de realiteit op het terrein" anders kan zijn, stelt Stéphane Deldicque van de christelijke vakbond CSC. Hij benadrukt dat de agenten goed worden opgeleid, om ervoor te zorgen dat er niet in de valkuil van het etnisch profileren wordt getrapt. Toch geeft hij toe dat er af en toe wordt vastgesteld dat sommige agenten zich daaraan bezondigen. "Maar het blijft een marginaal fenomeen", zo verduidelijkt hij. "Ik wil het niet minimaliseren, maar we moeten geen slechte bedoelingen toeschrijven aan alle agenten die in alle oprechtheid zouden controleren op basis van etnische afkomst."

Vincent Gilles van de liberale politiebond VSOA stelt zelfs dat etnisch profileren helemaal niet gebeurt. "De agent analyseert de situatie en de personen waarmee hij geconfronteerd wordt en baseert zich niet op subjectieve en tendentieuze elementen", zo stelt hij. "Elke controle moet gerechtvaardigd kunnen worden, dus het is niet mogelijk om iemand te controleren enkel en alleen omdat hij van Marokkaanse origine is."

"Het multiculturele is een van de essentiële elementen in de opleiding van de politiemensen. Maar in tijden van islamistisch terrorisme is het normaal dat men zich niet op mensen van Zweedse afkomst richt", klinkt het nog