"Nieuw Diana-label is onvermijdelijk voor Meghan Markle. Alleen: voor Kate Middleton gold dat ook"

Als prins Harry (33) en Meghan Markle (36) volgende week zaterdag huwen in de kapel van de Engelse patroonheilige Sint-George, op het domein van het kasteel van Windsor, zullen de zeshonderd genodigden alleen uit familie en vrienden bestaan. Politici zijn niet uitgenodigd. Als broer van troonpretendent William hoefde Harry dat niet te doen en daarom kiest hij bewust voor een relatief informele plechtigheid. Bij de bevolking wordt de prins er alleen maar populairder mee, want de Britten willen wel eens wat anders te zien krijgen dan het brexit­geruzie in Westminster.

“Het huwelijk tussen Harry en Meghan is een welgekomen afleiding”, zegt de Nederlandse correspondente Lia van Bekhoven, die de Britse royals al volgt sinds ze bijna veertig jaar geleden in Londen kwam wonen. “Het kan een gevoel van eensgezindheid opwekken dat hier al heel lang niet meer is voorgekomen. Iedereen snakt naar wat vreugde en plezier. Omdat wereldwijd honderden miljoenen mensen zullen kijken, zal het de Britten een tikje gevoel geven van eigenwaarde en relevantie. Zo van: ‘We hebben toch nog de royals om onze internationale merknaam op de kaart te zetten!’”

En nu met een American touch. Welke invloed verwacht u van Meghan Markle?

Lia van Bekhoven: “Alles wat de Britten nu te zien krijgen, is perceptie. Meghan Markle is jong, modern, Amerikaans en gescheiden. Zoiets zou een generatie geleden niet gekund hebben. Iedereen die The Crown zag, weet hoe het afliep met de zus van de huidige koningin en haar oom. Dit huwelijk moet nu laten zien hoe echtscheiding eindelijk is aanvaard door het Britse konings­huis – een van de traditioneelste families ter wereld. De modernisering die was ingezet door Harry’s moeder Diana zal Markle nu mee voortzetten. Ze zal moeten proberen de koninklijke familie in de 21ste eeuw weer relevant te maken bij jonge Britten. Want in tegenstelling tot wat men denkt, gaan heus niet alle Britten naar dat koninklijk huwelijk kijken. Er is ook de Cup Final. Veel Britten vinden dat belangrijker.”

Markle wordt ook de eerste royal van biraciale afkomst. Hoe belangrijk is dat?

“Haar afkomst is, afgezien van haar Amerikaanse nationaliteit, inderdaad heel interessant. In zekere zin volgt prins Harry een trend. De grootste minderheid in het Verenigd Koninkrijk bestaat al een tijdje uit gemengde stellen. Tegelijk draagt ze bij tot het Britse identiteitsgevoel van zwarte Britten die – ondanks de grotere tolerantie die we hier kennen dan in veel Europese landen – soms nog te maken krijgen met institutioneel racisme. Laat ik dit duiden met een gesprek dat ik op de Londense metro heb gehoord, en waar ik wat van schrok. Enkele zwarte Britten zeiden: ‘Nu voel ik me pas echt Brit, want als zwarte Amerikanen opgenomen worden in het Huis van Windsor, dan wordt alles mogelijk.’”

Bij de VN spande Markle zich in voor gender­gelijkheid. Verwacht u dat ze binnen de koninklijke familie ook een prominentere rol zal proberen af te dwingen voor de vrouwen, gevangen in de gouden kooi van het protocol ?

“O nee, die kunnen zichzelf redden. Wel verwacht ik dat ze zich, net zoals vroeger bij de VN, zal inzetten voor vrouwen die onzichtbaar zijn en niet de middelen hebben om hun stem te laten horen. Omdat prins Harry door zijn grootmoeder, de Queen, benoemd werd als jongeren­ambassadeur voor de Gemenebest-landen (53 meestal voormalige leden van het Britse rijk, die nu samen 2,4 miljard inwoners tellen, MR) denk ik dat ze samen met hem veel zal reizen en haar glamour zal gebruiken om op te komen voor de rechten van vrouwen.

“Ook de groeiende globale waterschaarste ligt haar nauw aan het hart, sinds ze voor een Canadese ngo werkte. En ook in het Verenigd Koninkrijk zal ze wel bezig zijn met allerlei lief­dadigheidswerk. Dus eigenlijk kan ze voortzetten wat ze al gedaan heeft, maar minder politiek. Ze zal meer moeten zwijgen dan ze gewoon is.”

Ook zonder je mond open te doen kun je revoluties bewerkstelligen, schreef u onlangs op uw blog. Hoe kan ze dat doen?

“Als royal is het soms voldoende om er alleen maar te zijn en niet te doen. Haar afkomst en vroegere levenswandel is al voldoende om het Verenigd Koninkrijk hipper en jonger te laten lijken dan het is. Het feest moet dit prachtland voorzien van een waas progressiviteit die niet helemaal terecht is. Dit is nog altijd een heel conservatieve natie, die bovendien de weg kwijt is. De brexit was niet alleen een economische ramp, maar ook een politieke en culturele catastrofe.”

Door haar goodwill­activiteiten wordt Markle ook al ‘de nieuwe prinses Diana’ genoemd. Is dat wishful thinking van de tabloidpers of ziet u haar echt de leemte opvullen die Harry’s moeder achterliet?

“Het nieuwe Diana-label is bijna onvermijdelijk... Alleen, toen Kate Middleton trouwde met William, hoorde je dat hier ook. Dit heeft meer te maken met een luie Britse pers dan wat ook. Ik zie tussen de personen meer verschillen dan gelijkenissen.

“Maar net zoals Diana hebben haar kinderen niet toevallig echtgenotes gekozen die een modernere koninklijke familie belichamen. Toen ik hier ruim vijfendertig jaar geleden kwam wonen, heerste het adagium dat de royals afstand moesten bewaren en zich zo weinig mogelijk moesten laten zien en horen. Dat zou de mythe van de monarchie in stand houden. De jonge generatie met William en Harry heeft die mythe doorprikt door zich minder afstandelijk te gedragen. Ze zijn veel opener. Zo praatten ze vorig jaar, twintig jaar na de dood van hun moeder, zonder gêne over hun eigen emoties.

“Ze hebben ook besloten zichzelf een andere taak te geven. Royals steunden vroeger neutrale liefdadigheidsdoelen, zoals het leger, paardenhospitalen en ballet. Zij steunen minder aantrekkelijke goede doelen die ook een politiek issue zijn, zoals de mentale gezondheid van jongeren. En dat doen ze, hoor ik bij die organisaties, heel ernstig. Ze lopen er regelmatig binnen zonder media in hun kielzog. Sinds de dood van Diana haten William en Harry eigenlijk de pers. Ik denk dat dit Britse royaltyhuwelijk ook het laatste zal zijn waar de papieren tabloids zich aan zullen kunnen laven, want ze zijn door de vergrijzing op hun retour. De jongeren lezen al het nieuws online.”

Niet enkel de tabloidpers, ook progressieve kwaliteitskranten zoals The Guardian schrijven vandaag enthousiast over het hof. Is dit omdat ze te midden van de brexit­onrust als een ‘baken van stabiliteit’ worden beschouwd?

“Absoluut, spijker op de kop. Toch denk ik niet dat dit mooie liedje zal blijven duren. Kijk, op dit moment is Meghan Markle too good to be true. Dit kan meteen afgelopen zijn. De Britse pers maakt er altijd werk van om mensen op een voetstuk te tillen om ze er vervolgens weer af te halen. Het zal niet lang duren voor ze gaan vinden dat Markle te politiek is, te uitgesproken Amerikaans en te weinig van het Verenigd Koninkrijk begrijpt.”

Koningin Elizabeth II van haar kant krijgt dan weer weinig kritiek. Weegt zij zelf nog op de politiek van Westminster?

“Enkel als symbool. Ze staat aan de top van de adel, die nog steeds een constitutioneel rolletje heeft, maar lang niet zoveel invloed meer als vroeger. Veel belangrijker is dat ze het symbool is van dit land.

“Het belang van de koningin is dat ze er is. En er altijd geweest is. De meeste Britten weten niet beter dan dat ‘QE2’ hun staatshoofd is. Ze zit al meer dan 65 jaar op de troon: onvoorstelbaar lang. Ze is zeker niet altijd populair geweest – denk maar aan de periode na haar koele reactie op de dood van Diana in 1997 – maar ze blijft hét symbool van de Britse eenheid. Het interessante aan haar is dat ze niet zomaar neergezet kan worden als vorstin van ‘een’ Europese koninklijke familie, maar een globale aantrekkingskracht heeft. Waar je ook komt, er is maar één Queen, en één echte koninklijke familie: de Windsors.”

Speelde deze globale magneetkracht mee in de motivatie om mensen voor de brexit te laten stemmen, want ‘we hebben de EU niet nodig omdat we door ons koninklijke Gemenebest een wereldwijd landenverbond hebben’?

“Zeker. Los van de diverse economische en sociale redenen die tot de brexit leidden, was nostalgie een van de grootste inspiraties voor de leave-campagne, die dikwijls refereerde aan het vroegere Empire.”

Verwacht u dat koningin Elizabeth II troons­afstand doet, nu ook prins Philip al met pensioen is?

(fel) “Geen sprake van! De Queen zal blijven zitten tot ze erbij neervalt. Haar belofte bij de kroning in 1952 was dat ze haar volk en god moest dienen zolang ze zou leven. Dat meende ze oprecht. Je moet beseffen dat in die periode meer dan de helft van de Britten dacht dat ze door God was aangesteld. Elizabeth II gelooft echt dat ze een democratische en religieuze plicht te vervullen heeft tot aan haar dood.

“Wat ze wel steeds meer doet, is taken overdragen aan haar kinderen en kleinkinderen. Zo heeft ze vorige maand bekokstoofd dat prins Charles is benoemd als haar opvolger als hoofd van het Britse Gemenebest. Dat is best opmerkelijk omdat het een landenverbond is. Je kunt je de vraag stellen of benoemingen voor het leven aan het hoofd van zulke organisaties nog van deze tijd zijn. Men had evengoed een competitieve stemronde kunnen organiseren, waaruit pakweg ook de premier van Jamaica gekozen kon worden.
“Hoe effectief is dat Gemenebest ook? Het is heel belangrijk voor de Queen, maar als ze zal sterven, zou het me niet verwonderen dat enkele van de negentien landen waarvan ze nu nog op papier het staatshoofd is – zoals Australië – gaan beslissen om zelf hun staatshoofd te kiezen.”

Toch denken veel mensen dat niet prins Charles zijn moeder zal opvolgen maar zijn populaire zoon William.

“Alleen in Europa denkt men dat. Maar dat zal nooit gebeuren. Anders ondermijn je hun raison d’être. Het principe van de monarchie is gestoeld op erfrecht: de oudste eerstgeborene, of tot voor kort de eerste zoon, is de opvolger. Als je iemand zou overslaan, kun je net zo goed voor een presidentschap kiezen. Charles wordt het dus, al zal hij misschien 80 zijn en wordt het een kort koningschap.”

Charles heeft een oubollig stiff upper lip-imago. Dreigt de monarchie met hem niet in een crisis te belanden?

“Zijn probleem is niet zozeer dat hij oubollig is, maar wel dat hij niet verenigt. Terwijl zijn moeder nooit interviews geeft en zich niet publiekelijk uitspreekt over samenlevingskwesties, is Charles het tegenovergestelde. Hij zaait verdeeldheid door zijn uitgesproken meningen. Zo gelooft hij meer in homeopathie dan in de wetenschap. Ook heeft hij een bloedhekel aan moderne architectuur. Een deel van de Britten vindt het wel geweldig dat hij pleitte tegen de aanleg van een nieuwe torenflat in hun buurt, maar vele anderen zeggen: ‘Zijn moeder zou haar mond gehouden hebben.’”

Wat verklaart hun aantrekkingskracht buiten het Verenigd Koninkrijk? Zelfs hier in België smelten sommige progressieven voor de vermeende romantiek achter de muren van Buckingham en Kensington Palace, terwijl ze op de eerste rij staan om ons eigen koningshuis op de korrel te nemen.

“Een goede vraag, want wat is een Britse royal tegenwoordig meer dan een celebrity met een grote stamboom? Ik denk omdat geen enkel land het qua pracht en praal beter doet dan het Verenigd Koninkrijk. Nergens ter wereld organiseren ze zo goed huwelijken, en begrafenissen ook overigens.

“Wat ook speelt, is het idee dat alles wat bij ons al in musea staat, hier bij zo’n gelegenheid nog steeds ‘in het wild’ te zien is. Britse royalty-­evenementen zijn fantastische kleurrijke festijnen – die kleren, die koetsen! In Europa gaan mensen naar de bioscoop om kostuumdrama’s te zien, zoals de recente film Victoria & Abdul met Dame Judi Dench in de hoofdrol, of ze bekijken tv-series als The Crown en Downton Abbey. Hier trekt dit alles in de 21ste eeuw nog live aan je oog voorbij. Dat doen ze geweldig goed, de Britten. Dat wordt met dit huwelijk opnieuw bevestigd.

“Dat de Britse monarchie een van de oudste ter wereld is, geeft zo’n bruiloft extra gewicht. Ze bestaat al duizend jaar. Wij Nederlanders en jullie Belgen zijn maar nieuwkomertjes.”

Heeft hun populariteit ook te maken met de toegankelijkheid van hun enorme kasteeldomeinen? Sandringham House is bijvoorbeeld open voor het publiek als de Queen er niet verblijft.

“Dat doen ze niet omdat ze dat graag zo willen, hoor. Wel omdat ze inkomstenbelastingen moeten betalen en dat geld willen terugverdienen.”

De Queen is ook de grootste landeigenares van het Verenigd Koninkrijk. Zal het verdwijnen van de landbouwsubsidies, door de brexit, haar treffen in haar portemonnee?

“Ik denk het niet. Ze blijven puissant rijk. De Britten hebben geen idee hoeveel interessante kunstschatten ze in de kelders hebben liggen, maar helaas hebben de Windsors weinig culturele interesse. Als ze echt zouden willen, halen ze al die interessante Goya’s en Rembrandts uit hun kelders om ze te etaleren voor het grote publiek. Dan zouden ze nog meer sympathie krijgen dan nu al het geval is.”

Had u al persoonlijke ervaring met de Windsors?

“Het dichtstbij kwam ik toen ik een uitnodiging kreeg voor een tuinfeest op Buckingham Palace. Samen met nog achtduizend anderen...”

Een interview zat er dus nog niet in?

“Nee, ik heb nog nooit een royal geïnterviewd. Zelfs een tweederangsprins als Andrew niet! Ik heb ooit een verzoek voor een interview ingediend bij prinses Anne en Charles, maar dat werd niet gehonoreerd. Als correspondent moet je keuzes maken. Je moet heel veel tijd steken in het najagen van een interviewverzoek, terwijl de kans dat het ooit lukt, zo goed als nihil is.” 

Heeft 35 jaar Londen van u een royaliste gemaakt. Of toch maar liever republikein?

“Als het Verenigd Koninkrijk een republiek zou worden, zou mijn werkende bestaan er een stuk saaier op worden. Dus nee, terwille van mijn baan zou ik alle Britten willen aanraden: laat de Windsors in godsnaam zitten! Niet dat er kans is op een paleisrevolutie, overigens. Volgens de laatste peilingen is 70 procent van de bevolking tevreden met de monarchie.”